افزایش کانون‌های فرسایش خاک اصفهان و لزوم تسریع در اجرای طرح‌های بیابان‌زدایی
افزایش ۴۵ هزار هکتاری کانون‌های بحرانی فرسایش خاک استان اصفهان به عنوان اصلی‌ترین منشاء انتشار ریزگرد و گرد و غبار در هر سال، لزوم توجه هر چه بیشتر و تسریع در اجرای طرح‌های بیابان زدایی در این خطه را گوشزد می‌کند.
انتشار ریزگرد و گرد و غبار از جمله چالش‌های اساسی کشور ایران در سال‌های اخیر بوده که در طول بسیاری از روزهای سال شرایط ناگواری را برای مردم ایجاد کرده است.
بر مبنای گزارش‌های سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی، ایران وارد یک دوره خشکسالی ۳۰ ساله شده که از حدود ۲۰ سال پیش شروع شده است و اکنون ریزگردها و گردو غبار به عنوان یکی از آثار این دوره خشکسالی را مشاهده می‌کنیم.
ایران بالغ بر ۲.۴ درصد از مجموع کل بیابان‌های جهان را در خود جای داده و بر پایه تحقیقات، ۳۰ درصد گرد و غبار کشور دارای منشاء خارجی و ۷۰ درصد دیگر داخلی است.
بیابان‌های ایران در ۱۷ استان از جمله استان اصفهان پراکنده هستند؛ این استان با وسعتی بالغ بر ۱۰.۷ میلیون هکتار یکی از استان‌های مرکزی و دارای اقلیم خشک و نیمه خشک به شمار می‌رود.
از پهنه مورد اشاره، ۳.۲ میلیون هکتار معادل ۳۰ درصد سطح استان را اراضی بیابانی و شن‌زار تشکیل داده است که به طور عمده در بخش‌های شمالی و شرقی آن پراکنش دارند، مناطق تحت تأثیر فرسایش بادی به مساحت ۲ میلیون و ۸۳۴ هزار هکتار و کانون‌های‌های بحرانی فرسایش بادی مساحتی بالغ بر یک میلیون و ۵۰۵ هزار هکتار از سطح استان را به خود اختصاص داده‌اند.
بیابانزایی در استان به‌ویژه در شرق اصفهان، سالانه در کنار به خطر انداختن سلامت مردم و تخریب محیط زیست، به امکانات زیربنایی و منابع طبیعی این استان خسارت وارد می‌کند، عمده خسارت‌ها به پایگاه‌های نظامی اطراف همچون پایگاه هوایی هشتم شکاری، فرودگاه شهید بهشتی اصفهان، اراضی کشاورزی، محورهای مواصلاتی و شهرک‌های صنعتی، راه‌آهن و شهرهای پیرامون وارد می‌شود.
بیابانزایی و ریزگرد می‌تواند بر اثر پدیده‌های طبیعی زمین شناسی مانند تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی یا ناشی از فعالیت‌های انسانی مانند بوته‌کنی، چرای بی‌رویه دام در مرتع، تبدیل مراتع به دیم‌زارها، معدن‌کاوی، جاده‌سازی و توسعه غیر اصولی شهرها و روستاها بدون توجه به آمایش سرزمینی ایجاد شود، اما به گفته کارشناسان، کاهش شدید سطح آب‌های زیرزمینی بر اثر برداشت بی‌رویه از این منابع، مهمترین دلیل تشدید این پدیده در استان اصفهان و جای جای ایران است.
جدای از اینکه هر ساله صدها میلیارد تومان به دلیل انتشار ریزگرد به زیرساخت‌های استان خسارت وارد می‌شود، این ریزگردها تهدیدی جدی برای سلامتی انسان به شمار می‌رود و باید توجه داشت که وجود کانون‌های بحرانی تنها به مردم همان خطه آسیب نمی‌زند بلکه استان‌های همجوار را نیز تحت الشعاع قرار می‌دهد.
۱۴ شهرستان استان اصفهان درگیر با پدیده بیان‌زدایی
تجزیه و تحلیل اطلاعات یک دوره ۱۰ ساله نشان می‌دهد که کلانشهر اصفهان بطور میانگین هر ۹ روز یک پدیده گرد و غبار داشته و از مجموع ۲۸ شهرستان استان اصفهان، ۱۴ شهرستان درگیر پدیده بیابان زایی است.
بررسی آمار موجود حاکیست تعداد روزهای ناسالم در کلانشهر اصفهان در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۱۸ درصد افزایش یافت و فقط ۱۱ روز هوا پاک بود، در سال گذشته ۱۱ روز با هوای پاک، ۱۸۲ روز با هوای سالم، ۱۴۵ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و ۲۷ روز ناسالم برای عموم مردم در کلانشهر اصفهان ثبت شده است.
فعال شدن کانون‌های گرد و غبار در نیمه نخست سال و افزایش استفاده از سوخت‌های فسیلی، شرایط خاص جوی و اقلیمی که به پایداری هوا و وارونگی دما منجر شد و استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه شهید منتظری در نیمه دوم سال از جمله اصلی‌ترین دلایل افزایش آلودگی هوای این دیار بود.
افزایش سالانه ۴۵ هزار هکتار به کانون‌های بحرانی فرسایش خاک استان اصفهان
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان گفت: اولویت ما برای اجرای طرح‌های بیابان زدایی در کانون‌های‌های بحرانی فرسایش بادی به مساحت یک میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار بوده و تاکنون ۳۱۰ هزار و ۱۶۰ هکتار نهالکاری به منظور کاهش فرسایش خاک و انتشار ریزگرد انجام شده است.
حسینعلی نریمانی اظهارداشت: سالانه ۴۵ هزار هکتار به کانون‌های بحرانی فرسایش خاک در این استان افزوده می‌شود که دلیل اصلی آن تغییرات اقلیمی است و همین امر به افزایش بیابان‌ها و نواحی بحرانی دامن می‌زند.
وی اضافه کرد: در سال ۸۱، کانون‌های بحرانی استان ۷۳۶ هزار هکتار بوده است اما از آن زمان به دلیل خشکسالی های پی در پی، این نواحی بیشتر از ۲ برابر بیشتر شده است.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان با اشاره به پروژه مدیریت روان‌آب با هدف جلوگیری از فرسایش خاک و انتشار ریزگرد و گرد غبار اظهار داشت: این بخش از پروژه مرتبط با بیابان، سال قبل در سطج ۵۶۷ هکتار از عرصه‌های بیابانی استان اجرا شد.
نریمانی اضافه کرد: سال ۱۴۰۱ همچنین آبیاری و مراقبت سنواتی از پوشش گیاهی که پیشتر کشت شده بود در سطح ۹۵۰ هکتار از بیابان‌های اصفهان را انجام دادیم و ایجاد بادشکن غیرزنده نیز به طول ۴۵ کیلومتر در نواحی شرق و شمال شرق استان از دیگر اقدامات برای کاهش انتشار ریزگرد و گرد و غبار بود.
رییس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان نیز گفت: در سال گذشته عملیات نهالکاری در بالغ بر ۱۵۰ هکتار از نواحی بیابانی این استان با هدف بیابان‌زدایی و مهار ریزگردها اجرا شد.
مهدی عالیپور افزود: این طرح در شهرستان‌های کوهپایه و اصفهان با هزینه‌ای بالغ بر سه میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان انجام شد.
وی اضافه کرد: نهال‌های کاشته شده از گونه‌های تاغ و قره داغ است و دست کم به یک سال آبیاری نیاز دارد و اگرچه قرار بود از پساب برای آبیاری آن‌ها استفاده شود اما این امر هنوز به‌صورت فراگیر محقق نشده است.
رییس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان گفت: نهالکاری در هر هکتار بالغ بر ۲۰ میلیون تومان هزینه دارد و تامین آن نیازمند حمایت ویژه از سوی نهادهای ملی و استانیست.
تصویب ۱۴.۸ میلیارد تومان مصوب سفر رییس جمهور به اصفهان
بی تردید اصلی‌ترین چالش برای اجرای طرح‌های مرتبط با بیابان، اعتبارات و مباحث مالی است که می‌طلبد نهادهای تصمیم گیر و تصمیم ساز نگاه ویژه‌ای به معضلات مورد اشاره داشته باشند.
سال گذشته همزمان با سفر رییس جمهور و هیات دولت به استان ۳۰ میلیارد تومان برای بیابان زدایی پیشنهاد، اما ۱۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان آن مصوب شد و بی‌شک تخصیص به موقع این اعتبارات جهت اجرای به هنگام پروژه‌ها ضروریست.
استان اصفهان ۱۰.۷ میلیون هکتار دارد که بیش از ۹۰ درصد آن معادل حدود ۹.۸ میلیون هکتار را عرصه منابع طبیعی و ملی و از این میزان حدود ۴۰۳ هزار هکتار را جنگل (معادل ۴ درصد) ، ۶ میلیون هکتار را مرتع (معادل ۶۴ درصد) و سه میلیون هکتار را بیابان (معادل ۳۲ درصد) دربرگرفته است.
استان اصفهان از نظر تقسیم‌بندی نواحی رویشی در ۲ ناحیه رویشی زاگرسی و ایران تورانی قرار گرفته است که ناحیه رویشی زاگرسی، غرب و جنوب استان را شامل می‌شود و بقیه مناطق جزو ناحیه رویشی ایرانی تورانی به شمار می‌رود.
منبع: ایرنا
