سال گذشته فقط ۴ درصد از حق آبه ایران از هیرمند وارد کشور شد
نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان و سفیر ایران گفت: طبق معاهده بین المللی، باید در سال‌هایی که آب وجود دارد، به میزان ۸۲۰ میلیون متر مکعب از این آب به سمت ایران بیاید، اما سال گذشته فقط ۲۷ میلیون متر مکعب آب وارد ایران شد.
شبکه سوم سیما در برنامه سلام صبح بخیر به گفتگو با آقای حسن کاظمی قمی – نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان و سفیر ایران پرداخته، جزئیات این گفتگو به شرح ذیل است:
مقدمه مجری: یکی از مطالبات و دغدغه‌های به حق این روز‌های مردم عزیز سیستان و بلوچستان مسئله کم آبی و تامین آب خیلی از مناطق آن حوزه هست که بخشی از آن به تامین حق آبه هیرمند و هامون بر می‌گردد که مطالبه و حق طبیعی مردم سیستان و بلوچستان است و شاید یک مقداری مسائلی که بین ایران و افغانستان و این که افغانستان آب هیرمند را منحرف کرده اتفاق افتاده و این که اصلا کلا این مسئله زیست محیطی، کمبود و تامین آب در منطقه سیستان و بلوچستان به چه مسائلی وابسته است؟ چطور قرار است حل شود و چقدر از آن مرتبط با مسئله هیرمند و هامون است؟ صحبت می‌کنیم.
سوال: این چند روزی که آب در برخی از روستا‌های شمال استان سیستان و بلوچستان قطع است خیلی روز‌های سختی بود تصاویری که برای ما می‌فرستادند، تعداد پیام‌های بالایی که ما دریافت کردیم این موضوع را ما دنبال کردیم، دیروز هم که رئیس جمهور محترم حضرتعالی را بعنوان نماینده و ماموریت ویژه‌ای که تعریف کردند به صورت ویژه حق آبه ایران و از هیرمند را می‌خواهید پیگیری کنید، این موضوع کم آبی در سیستان و بخصوص قطعی آب در روستا‌ها و خشک شدن مزارع ارتباط مستقیم با مسئله هیرمند دارد درست است؟
کاظمی قمی: یک بخشی بله
سوال: چه اقداماتی جمهوری اسلامی ایران انجام داده که بتواند این حق آبه را دریافت کند؟
کاظمی قمی: اجازه بدهید من یک مقدار این مسئله را باز کنم هم برای مردم سیستان و هم برای همه مردم، یکی از دغدغه‌ها و اولویت‌های دستگاه دیپلماسی کشور و سایر دست اندرکارانی که در حوزه افغانستان مشغول هستند، موضوع اجرایی کردن حق آبه هیرمند بر اساس معاهده ۱۳۵۱ هجری شمسی است.
این یک معاهده بین المللی است و در چارچوب آن باید در سال‌هایی که آب وجود دارد، سال آبی هست به میزان ۸۲۰ میلیون متر مکعب این آب به سمت ایران بیاید و طرف افغانی نسبت به این مسئله متعهد هست.
این بعنوان یک اولویتی است در دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی ما در موضوع افغانستان؛ از ابتدای حاکمیت و حکمرانی طالبان آنچه که مقامات کابل تا امروز اعلام کردند، التزام افغانستان و پایبندی شان را به اجرای این معاهده است. یک موضوع مهمی است.
این را چه در یادداشت‌های رسمی و کتبی اعلام کردند، چه در گفتگو‌هایی که داشتیم و چه در اظهارنظر‌هایی که به صورت مصاحبه با اصحاب رسانه انجام دادند لذا در این مسئله طرف افغانی مشکلی ندارد به این که این یک معاهده‌ای است و ما باید رعایت کنیم.
اما واقعیتی که اتفاق افتاد این بود که در سال گذشته بر خلاف این تاکید و التزام و پایبندی میزان آبی که از افغانستان وارد خاک کشور ما شد، حدود ۲۷ میلیون متر مکعب بیشتر نبود، این در چند نوبت رها سازی آبی که صورت گرفت این اتفاق افتاد. این یک فاصله عمیقی است یک شکاف عمیقی است بین آن عددی که در معاهده آمده بین آن چیزی که انجام شده است.
اما نکته اسف بار آن این بود که حدود دو میلیارد متر مکعب از سیلاب‌هایی که آمد به منطقه استان نیمروز این‌ها در مواجهه با سد کمال خان رفت در یک مسیر انحرافی در منطقه‌ای به نام گودزره که شوره زار است. مفهوم این کلام این است که این سدی که به نام کمال خان ساخته شده به گونه‌ای تعبیه شده که این آب وقتی که می‌آید پشت این سد قرار می‌گیرد سمت چپ این دیواره‌ای که برایش تعبیه کردند به قدری پایین است که این آب را هدایت می‌کند به سمت آن منطقه شوره زار. این اتفاق افتاد.
ساخت این سد مختص به این یکی دو سال نبود و میزان گنجایش خود این سد حدود ۵۲ میلیون متر مکعب بیشتر نیست، یعنی این نیست که شما اگر این سد رها بشود، آبی که می‌آید تکافوی آن میزانی است که در این معاهده آمده است، این مفهومش این است که باید همواره آب جاری باشد که مسیر آب و منابع تامین آبی که می‌آید به سمت ایران از سه مجرا هست، یکی از سد کجکی است، سد کجکی آبی است که خود این سد از طریق رودخانه‌ها می‌آید ذخیره می‌شود، نکته دوم میزان برفی است که ذوب می‌شود، یعنی در فصل زمستان برف می‌آید، در فصل بهار بر اثر گرما این‌ها ذوب می‌شوند و این به صورت سیل جاری می‌شود، می‌آید سد کجکی حدود ۷۰۰ کیلومتر فاصله دارد تا رسیدن به آن یک مسئله دیگر و منبع تامین آب رودخانه ارغنداب هست و یک منبع آب دیگر میان حوزه است یعنی بین سد کجکی است و سد کمال خان. در سال گذشته که اگر شما خاطرتان هم باشد آن بارندگی‌های وسیعی که صورت گرفت که این بارندگی‌ها باعث شد که بخش زیادی از پاکستان هم رفت زیر سیلاب که خسارت سنگینی وارد کرد، یک بخش همین سیلابی بود و رفت به مسیر گودزره، می‌خواهم بگویم آن میزان وسیع آبی که رها شد در آن حالت سیلاب‌ها و بارندگی‌های سنگینی بود که این اتفاق افتاد.
در سال گذشته کرارا ما با مسئولین طالبان این بحث را داشتیم که شرایط این سد به گونه‌ای است که این آب را به انحراف می‌برد، البته این را هم باید گفت، این دریچه‌های سد از لحاظ فنی دچار اشکالات بود، این مشکلات را داشت، با وجود این که طالبان متعهد شده بودند به این که و اطمینان می‌دادند به این که آب خواهد آمد، اما به دلیل این اشکالات فنی که پیش آمده بود و خود شکل این سد باعث شد که فقط ۲۷ میلیون متر مکعب آب آمد.
یک نکته‌ای را که باید همین جا گفت، متخصصینی که الان در افغانستان هستند و ما بارها به مسئولین طالبان این را گفتیم، به این که این‌ها برخلاف سیاست‌هایی که شما اعلام می‌کنید به گونه‌ای عمل می‌کنند که آن چیزی که مورد انتظار هست نشود.
سوال: یعنی برخلاف دولت شان متخصصین تمایل ندارند که آب بیاید.
کاظمی قمی: متخصصینی که از دولت قبل ماندند و این‌ها ارتباطاتی هنوز با مقامات پیشینی که آن‌ها مورد ارتباط با بیگانگان هستند این را باید صراحتا گفت؛ و به همین خاطر هم ما به این‌ها گوشزد می‌کردیم که این نگرانی وجود دارد به این که این نیتی را که شما اعلام می‌دارید به این که آب بیاید، این اتفاق نیفتاده است. این را هم ما دیدیم.
این در اظهار نظر مسئولین طالبان بعد به ما گفته شد به این که این اتفاق افتاد و این باعث تاسف هست یعنی قبول کردند به این که این مسئله اتفاق افتاد. متعاقب این مسئله اقداماتی که در طول این ۴-۵ ماه اخیر صورت گرفت این است که آمدند یک بودجه‌ای را اختصاص دادند برای حل مشکلات فنی و مهندسی سد کمال خان؛ از جمله اقدامات شان احداث یک خاکریزی هست حدود ۴ و نیم کیلومتر به موازات همان دیواره‌ای که آب را به سمت گودزره می‌برد که این در حقیقت باعث بشود که از رفتن آب جلوگیری کند و از هدر رفتن آب.
مسئله دوم تسطیح مسیر آب از جلوی سد که دریچه را باز می‌کنند، باز ببینید خودش یک نکته قابل توجهی است، ارتفاع سطح زمین با دریچه حدود دو متر اختلاف دارد یعنی شما دریچه را هم که باز می‌کنید جلو یک دیواره‌ای را می‌بینید که در طول این دو سه ماه اخیر حدود ۱۳ کیلومتر مسیر را این‌ها آمدند تسطیح کردند برای این که آب به سهولت بخواهد انجام شود، این را ما در حدود یک ماه قبل دیدیم، آبی که پشت سد بود و رها کردند، در ظرف ۴۸ ساعت وارد کشور شد یعنی در امسال حدود ۷۰۰ هزار متر مکعب وارد خاک ما شد
این سهولت نشان می‌داد کاری که این‌ها از لحاظ مهندسی در تسطیح زمین انجام دادند درست است و مسئله سوم حل اشکالات فنی این دریچه‌های اصلی است، که این دریچه‌ها به گونه‌ای بود که نمی‌توانستند دریچه‌های اصلی راباز کنند، این هم یک اشکالی بود که حل کردند الان و به ما این را گفتند که حل کردیم.
آن چیزی که الان می‌گویند این است، به این که منتظر تجمیع آب در پشت سد کجکی هستند که این تجمیع آب عرض کردم یک بخش از آن از ذوب برف هاست و یک بخشی هم از آن مسیری که از رودخانه‌ها جاری می‌شد بیاید. این اطمینان را مقامات طالبان به ما دادند به این که الان این اشکالات فنی را ما رفع کردیم و ما پایبندی مان را باز تکرار می‌کنیم، منتظر هستیم که میزان آب آنقدر باشد که بتوانیم آب را که رها می‌کنیم بتواند جوابگوی آن تعهد باشد. این را هم باز من تاکید کنم به این که در سال جاری بررسی‌های ما نشان می‌دهد میزان آبی که از مسیر ارغنداب وارد می‌شد یا آن آبی که در میان دو حوزه بود این میزان، میزان زیادی نیست. یعنی برخلاف سال گذشته که آن سیلاب‌ها صورت گرفت …
سوال: این لازم است که مسئولین سیستان و بلوچستان بخصوص فرماندار شهر آن بخشی که مرکزیت سیستان را بر عهده دارد، ایرانشهر و سایر شهر‌ها، آن‌ها را الزام می‌دارد به این که فقط به طمع این که آب را روی افغانستان باز کند و مشکل ما حل بشود نباشند، بروند مسیر‌های دیگر را پیگیری کنند اگر که آبرسانی باید به روستا‌ها انجام شود با تانکر و با هر چیز آن کار را انجام بدهند، ما گفتگویمان با اقای کاظمی قمی در خصوص رها سازی آب هیرمند است، ولی مشکلات مردم سیستان و بلوچستان تنها با این قصه هیرمند حل شدنی نیست.
کاظمی قمی: واقعیت این است که دستگاه حاکمیتی در استان، دارند عمل می‌کنند، اما میزان کمبود و نیازی که در آب شرب و کشاورزی هست حجم وسیعی هست. ما بحث مان الان راجع به تعهدات طرف افغانی است و آن چیزی که الان طرف افغان به ما اعلام کرده به این که من اقدامات فنی ام را انجام دادم و نسبت به این معاهده صد در صد پایبند هستم، آن وضعیتی که در سال گذشته اتفاق افتاد انشاالله اتفاق نخواهد افتاد و ما همه‌ی مساعی مان به این هست که بتوانیم وضعیت آب کجکی به گونه‌ای بشود که رها می‌شود این به سمت ایران بیاید. یک واقعیت کوچک عرض کنم، من در کابل بودم، دیدم استان نیمروز را اطلاع دارم، بخشی از خود کشاورزان نیمروزی، هلمندی، قندهاری، زابلی، آن‌ها هم الان تجمع دارند جلوی استانداری نیمروز و در کابل جلوی وزارت آب، به این که آن‌ها هم الان دچار یک مشکلاتی هستند، اما مسئله معاهده یک مسئله قانونی است، مسئله‌ای است که دولت افغانستان به آن تعهد دارد، پایبندی اش را اعلام کرده و باید این را اجرا بکنند، دستگاه‌های جمهوری اسلامی به ویژه طرف‌های دیپلماسی این حق مردم را دارد مطالبه می‌کند و دنبال می‌کند، من امیدوارم که امسال شاید یک مقداری با فاصله، اما این مسئله آب انشاالله جاری و ساری خواهد شد.
منبع: خبرگزاری صدا و سیما
