قیمت‌گذاری ناعادلانه زغال سنگ؛ عامل اصلی کاهش تولید و تعطیلی معادن
سیاست‌های نادرست قیمت‌گذاری، صنعت زغال سنگ را به سمت غیراقتصادی شدن و تعطیلی معادن سوق داده و با اصلاح نشدن این روند وابستگی کشور به واردات زغال سنگ افزایش خواهد یافت.
ایران دارای ذخایر قابل توجهی از زغال‌سنگ است که به دو دسته کلی زغال‌سنگ حرارتی و زغال‌سنگ کک‌شو تقسیم می‌شود. زغال‌سنگ کک‌شو بیشتر در صنایع فولادسازی استفاده می‌شود، در حالی که زغال‌سنگ حرارتی برای تولید برق کاربرد دارد. مهم‌ترین معادن زغال‌سنگ ایران در استان‌های کرمان، خراسان جنوبی، مازندران و گلستان واقع شده‌اند.
بر اساس آمارهای رسمی، تولید سالانه زغال‌سنگ در ایران در حدود ۱.۵ میلیون تن بوده است، اما این مقدار به نسبت نیاز داخلی، به‌ویژه در صنایع فولاد، کافی نیست. ایران برای تأمین نیاز خود به واردات زغال‌سنگ از کشورهایی نظیر روسیه و استرالیا روی آورده است. مصرف عمده زغال‌سنگ در ایران در صنعت فولاد (حدود ۸۰ درصد) و تولید برق است. زغال‌سنگ یکی از منابع مهم انرژی در ایران به شمار می‌رود که علاوه بر تأمین سوخت برای صنایع مختلف، در تولید برق و توسعه اقتصادی نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. در ادامه، نگاهی به وضعیت زغال‌سنگ در ایران خواهیم داشت.
به نقل از گمرک ایران، از سال ۱۳۹۹ تاکنون، پاکستان عمده‌ترین کشور مقصد صادرات کک و زغال‌سنگ ایران بوده، به‌طوری که سهم آن در سال ۱۴۰۲ به ۷۰ درصد از کل ارزش صادرات این محصول رسیده است.
جزئیات آمار صادرات و واردات کک و زغال‌سنگ در پنج سال اخیر و شش ماهه سال‌جاری توسط گمرک اعلام شد و در شش ماهه سال‌جاری ۱۲ میلیون دلار کک و زغال‌سنگ صادر شده است که این رقم نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۷.۷ درصد کاهش داشته است. همچنین واردات این محصول در شش ماهه سال‌جاری با کاهش ۵۴ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته به رقم ۱۵۵ میلیون دلار رسیده است.
سیاست‌های قیمت گزاری نادرست دولت
سعید صمدی، دبیر انجمن زغال سنگ ایران اظهار می‌کند: در سال گذشته، قیمت زغال سنگ داخلی ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بود، در حالی که قیمت زغال سنگ وارداتی به ۱۶ میلیون تومان می‌رسید. این اختلاف قیمت، ارتباط چندانی به کیفیت ندارد، بلکه ناشی از سیاست‌های نامناسب قیمت‌گذاری دولت است.
تأثیر قیمت‌گذاری بر تولید و واردات
وی می‌گوید: در سه سال اخیر، با وجود تورم‌های شدید و افزایش هزینه‌های تولید، قیمت زغال سنگ داخلی تنها ۲۰ درصد افزایش یافته است. این شرایط، تولید زغال سنگ را غیراقتصادی کرده و باعث کاهش تولید در معادن بزرگ کشور شده است. برای نمونه، تولید زغال سنگ کرمان که در دهه ۸۰ سالیانه ۷۵۰ هزار تن بود، اکنون به ۱۴۰ هزار تن کاهش یافته است در سال گذشته، ۵۵ درصد از نیاز کشور از طریق واردات تأمین شد، در حالی که تنها ۴۵ درصد از نیاز بازار با تولید داخلی پوشش داده شد. اگر این روند اصلاح نشود، وابستگی به واردات بیشتر خواهد شد.
عقب‌ماندگی تکنولوژیکی
دبیر انجمن زغال سنگ ایران به مشکلات تکنولوژیکی نیز اشاره کرده و می‌گوید: اکثر معادن زغال سنگ ایران با فناوری‌های ۵۰ سال گذشته کار می‌کنند. این عقب‌ماندگی تکنولوژیکی نه تنها باعث کاهش راندمان تولید شده، بلکه مشکلات ایمنی جدی نیز ایجاد کرده است. تنها یک معدن در کشور با تکنولوژی روز کار می‌کند و باقی معادن نیازمند به‌روزرسانی و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین هستند.
ضرورت اصلاح سیاست‌های قیمت‌گذاری
صمدی بیان می‌کند: اولین گام برای هرگونه اصلاح در صنعت زغال سنگ، واقعی شدن قیمت‌هاست. اگر قیمت‌ها نزدیک به نرخ‌های جهانی تنظیم شود، تولید داخلی می‌تواند رونق گیرد و سرمایه‌گذاری‌ها افزایش یابد. با توجه به ذخایر عظیم زغال سنگی که در ایران داریم، می‌توانیم به‌جای وابستگی به واردات، نیاز داخلی را از منابع داخلی تأمین کرد.
به گزارش خبرگزاری ایمنا، علی رغم اینکه ایران ذخایر بالایی در زمینه زغال سنگ دارد اما نقشی در بازار زغال سنگ دنیا ندارد که در این زمینه کشور باید به سمت استفاده از زغال سنگ حرکت کند که در مجموع نتوانستیم از فرصت جهانی برای صادرات یا حضور در بازارهای جهانی استفاده مناسبی داشته باشیم که در این زمینه کشور آلمان طی چند ماه اخیر معادن زغال سنگ خود که در دهه ۹۰ میلادی تعطیل کرده بود را فعال کرده است.
از نظر زغال سنگ کشور ایران دارای ذخایر دست نخورده زیادی است و دولت چهاردهم باید برنامه و طرح‌های مشوق برای توسعه این ذخایر داشته باشد.
منبع: ایمنا
