نگاهی به جمعیت اصفهان، کاهش تولد و ورود به مرحله سالمندی از سال ۱۴۱۵
نگاهی به جدیدترین آمار نشان می‌دهد که جمعیت استان اصفهان به حدود پنج میلیون و ۳۷۵ هزار نفر رسیده است، میزان ولادت و نرخ رشد جمعیت در این خطه روند کاهشی دارد و در صورت تداوم روند موجود پیش‌بینی می‌شود از سال ۱۴۱۵ با ۹۱.۶ درصد سهم شهرنشینی، وارد مرحله سالمندی شود.
در جدیدترین گزارش مربوط به بررسی وقایع حیاتی اصفهان از سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۱ و پیش بینی جمعیت استان تا سال ۱۴۱۵ که توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی این استان منتشر شده، جمعیت این خطه تا پایان سال ۱۴۰۱ حدود پنج میلیون و ۳۷۵ هزار نفر ارزیابی شده درحالیکه در سال ۱۳۹۵ حدود پنج میلیون و ۱۲۱ هزار نفر بود.
همچنین از جمعیت این استان ۲ میلیون و ۷۱۹ هزار نفر مرد و ۲ میلیون و ۶۵۶ هزار نفر زن با نسبت جنسی ۱۰۲ (تعداد مردان به ازای هر یکصد زن) است و نرخ شهرنشینی به ۸۹.۲ درصد رسیده درحالیکه در سال ۱۳۹۵ نسبت جنسی ۱۰۳ و نرخ شهرنشینی معادل ۸۸ درصد بود.
متوسط نرخ رشد جمعیت استان اصفهان در سال ۱۴۰۱ حدود ۰.۸۱ درصد و در سال ۱۴۰۲ حدود ۰.۷۷ درصد پیش بینی شده است درحالیکه در سال ۱۳۹۵ این نرخ معادل ۰.۹۷ درصد بود و آمار مذکور گویای روند کاهشی نرخ رشد جمعیت در هفت سال اخیر است.
بر اساس این گزارش، میزان ولادت در استان اصفهان از ۷۵ هزار و ۲۰۰ نفر در سال ۱۳۹۰ به ۵۳ هزار و ۶۰۰ نفر در سال ۱۴۰۱ رسیده و کاهش یافته است.
روند میزان مرگ و میر استان اصفهان نیز نشان می‌دهد که مرگ و میر از ۳۲ هزار و ۳۰۰ نفر در سال ۱۳۹۰ به ۲۶ هزار و ۸۰۰ نفر در سال ۱۴۰۱ کاهش پیدا کرده است.
بررسی این آمار نشان می دهد که در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ بدلیل شیوع ویروس کرونا تعداد مرگ و میر در استان اصفهان افزایش قابل توجهی داشت ولی در سال ۱۴۰۱ با کنترل بیماری کووید-۱۹ این رقم دوباره کاهش پیدا کرد.
بر اساس این گزارش، کاهش تعداد موالید به همراه کاهش تعداد مرگ و میر و افزایش امید به زندگی، سبب کاهش شدید متوسط نرخ رشد سالانه جمعیت شده است بطوریکه این شاخص از ۵.۲۵ درصد در دهه ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۴ در استان اصفهان به ۰.۹۷ درصد در دوره ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ رسید.
همچنین نگاهی به آمار ازدواج و طلاق نشان می دهد که تعداد ازدواج‌های ثبت شده استان اصفهان با روندی نزولی همراه بوده و از ۵۰ هزار و ۶۰۰ واقعه در سال ۱۳۹۰ به ۲۴ هزار و ۹۰۰ واقعه در سال ۱۴۰۱ رسیده است.
مروری بر آمار طلاق در سال‌های اخیر نیز حاکی از آن است که تعداد طلاق‌های ثبت شده استان اصفهان با روندی صعودی همراه بوده و از هشت هزار و ۴۰۰ مورد در سال ۱۳۹۰ به ۹ هزار و ۸۰۰ مورد در سال ۱۴۰۱ رسیده است.
یکی از شاخص‌های ساده و که وضعیت ازدواج و طلاق را در جامعه بطور همزمان بررسی می‌کند “شاخص نسبت طلاق به ازدواج” است؛ این شاخص بیانگر تعداد طلاق در مقابل صد ازدواج در طول یک سال معین و نشان‌دهنده موقعیت تشکیل خانواده و استحکام زندگی زناشویی است. این شاخص در استان اصفهان در سال‌های اخیر روندی افزایشی داشته که گویای افزایش تعداد طلاق‌ها یا عدم افزایش تعداد ازدواج در جامعه است.
این شاخص در سال ۱۳۹۰ رقمی حدود ۱۶.۵ طلاق در برابر هر صد ازدواج بود در حالیکه در سال ۱۴۰۱ به ۳۹.۱ طلاق در برابر هر صد ازدواج رسید.
یکی از عوامل موثر بر شاخص جمعیتی، مهاجرت است؛ تحقیقات پیشین حاکی از آن است که اصفهان تا قبل از سال ۱۳۴۵ استانی مهاجرفرست بود اما از سال ۱۳۴۵ به بعد بدلیل وجود شرایط اقلیمی مناسب، برخورداری از جاذبه‌های فرهنگی، هنری و تاریخی، تاسیس و گسترش کارخانه‌های بزرگ در صنایع سنگین (آهن و فولاد) و بطور کلی دارا بودن ظرفیت بالای اشتغال، همواره منطقه‌ای مهاجرپذیر بوده، مهاجران بسیاری از دیگر مناطق کشور را به سوی خود جذب کرده و افزایش جمعیت آن علاوه بر رشد طبیعی از جریان مهاجرت‌های بین استانی نیز تاثیر پذیرفته است.
سهم مهاجرت در افزایش جمعیت استان اصفهان در دهه‌های گذشته با نوسان همراه بود و از ۸.۴ درصد در دوره ۵۵-۱۳۴۵ به ۱۰.۳ درصد در سال های ۹۵-۱۳۹۰ افزایش یافته است.
طبق نظریه انتقال جمعیتی، کاهش میزان موالید و مرگ و میر و در نتیجه کاهش رشد جمعیت در ترکیب سنی جمعیت مؤثر است و منجر به افزایش جمعیت سالمندان می‌شود.
از عوامل نامریی دیگر در این زمینه، نقش نسبت جنسی است. تعداد زنان بویژه زنان واقع در سن باروری عامل اصلی زاد و ولد در جامعه است بنابراین تغییرات نسبت جنسی در جمعیت از عوامل مؤثر در تغییر سطح باروری و میزان رشد محسوب می‌شود.
به گزارش ایرنا، نگاهی به نمودارهای هرم سنی جمعیت استان اصفهان در ۲ دهه گذشته نشان می دهد که در سال ۷۵ رده های سنی ۱۰ تا ۱۴ و سپس پنج تا ۹ سال بیشترین گروه سنی را تشکیل می دادند اما در سال ۹۵ رده های سنی ۳۰ تا ۳۴ سال و سپس ۲۵ تا ۲۹ سال بیشترین گروه سنی جمعیتی بودند و همچنین جمعیت گروه های سنی سالمند افزایش یافته است.
در گزارش سازمان مدیریت و برنامه ریزی اصفهان به پیش بینی جمعیت استان تا افق ۱۴۱۵ هجری شمسی نیز پرداخته شده است که بر اساس آن متوسط رشد سالانه جمعیت از ۰.۹۷ درصد در سال ۱۳۹۵ به ۰.۴۶ درصد و نسبت جنسی از ۱۰۳ در سال ۱۳۹۵ (۱۰۳ مرد به ازای هر ۱۰۰ زن) به ۱۰۱ در سال ۱۴۱۵ خواهد رسید.
بر اساس این پیش‌بینی، میزان شهرنشینی استان اصفهان نیز از ۸۸ درصد در سال ۱۳۹۵ به ۹۱.۶ درصد در سال ۱۴۱۵ شمسی خواهد رسید. از جمله دلایل چنین رشدی اثرات رشد طبیعی جمعیت و جذب مهاجران از مناطق روستایی و نیز تغییر و تحولات تقسیمات سیاسی در محدوده‌های شهری استان است.
کارشناس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اصفهان در این گزارش، عوامل مستقیم موثر بر رشد جمعیت را باروری، مرگ و میر، مهاجرت و ساختار و ترکیب جمعیت دانست و عنوان کرد: عوامل غیرمستقیم تاثیرگذار در کاهش رشد جمعیت در ۲ دهه اخیر، افزایش سطح سواد و تحصیلات افراد بویژه زنان، گسترش شهرنشینی، صنعتی شدن امور، افزایش هزینه‌های زندگی، تغییر نگرش و تمایل خانوادهها بویژه زوج‌های جوان در کاهش تعداد فرزندان، افزایش سطح بهداشت، کاهش مرگ و میر (بویژه مرگ و میر نوزادان) و بالا رفتن امید به زندگی است.
سمیه عظیمی با بیان اینکه همه این عوامل از رهگذر مراحل انتقال جمعیتی در ایران حاصل شده است، تصریح کرد: باروری، مهم‌ترین شاخص تأثیرگذار بر رشد جمعیت است بطوریکه کاهش مستمر آن موجب کاهش تعداد موالید و در نتیجه کاهش تعداد جمعیت در گروه‌های سنی پایین می‌شود.
وی با اشاره به اینکه در جامعه رو به سوی سالمندی، هفت تا ۱۴ درصد جمعیت آن را گروه های سنی ۶۵ ساله و بیشتر تشکیل می دهند، اضافه کرد: این نسبت در جامعه سالمند بین ۱۴ تا ۲۰ درصد و در جامعه سالخورده ۲۰ درصد و بیشتر است.
این کارشناس تاکید کرد: استان اصفهان با ادامه این روند از سال ۱۴۱۵ وارد مرحله سالمندی خواهد شد.
وی با بیان اینکه مقایسه میزان شهرنشینی استان در ۶۰ سال اخیر روندی افزایشی را نشان می‌دهد، این شاخص در سال ۱۳۳۵ از ۱۹.۷ درصد به ۸۸ درصد در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته است و پیش‌بینی می‌شود که به ۹۱.۶ درصد در سال ۱۴۱۵ شمسی افزایش یابد.
وی با اشاره به اینکه انتظار می‌رود در سال‌های آینده بر تراکم جمعیت کلان‌شهر اصفهان افزوده شود، افزود: به این ترتیب رشد نامتوازن جمعیت و تراکم آنها یکی از مشکلات بزرگی است که در آینده نیز ادامه خواهد داشت بنابراین پیشنهاد می‌شود همه برنامه‌ریزی‌های کلان استان با هدف جلوگیری از رشد نامتوازن شهرها ارائه شود.
منبع: ایرنا
