چرا آذر امسال کم‌بارش بود؟

طی شش ماه گذشته سازمان هواشناسی با صدور پیش‌بینی‌هایی از وضعیت مناسب جوی و میزان بیش از حد نرمال بارندگی‌ها در پاییز و زمستان خبر داده بود. در این پیش‌بینی‌ها یکی از عوامل بارندگی، جریان دور پیوند «ال‌نینو» بود. ال‌نینو یک چرخه مشهور جوی در جهان است که هر هفت سال یک بار کره زمین را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به گفته کارشناسان ناشی از تغییرات دمایی ایجاد شده در سطح اقیانوس آرام است که می‌تواند در ایران منجر به بارش‌های بیشتری در نیمه دوم زمستان و اوایل بهار شود.

سال آبی جاری چهارمین سال کم‌بارش و خشکسالی است که بسیاری از مناطق ایران را با بحران کم‌آبی شدیدی مواجه کرده است. به گفته صادق ضیاییان -رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا – با تغییرنوسانات جوی از «لانینا» (فاز سرد جریانات آب و هوایی در اقیانوس آرام) به «ال‌نینو» (فاز گرم جریانات آب و هوایی در اقیانوس آرام) کشور از نظر وضعیت جوی وارد وضعیت خنثی می‌شود.

به‌طور کلی نوسانات جنوبی یا اِنسو (enso) می‌توانند دو شرایط جوی متفاوت با عنوان «ال‌نینو» و «لانینا» ایجاد کنند که تاثیرات متفاوتی نیز بر میزان بارندگی در کشور می‌گذارد. این تاثیرات به‌صورت قطعی و صد درصدی نیست اما زمانی که فاز این نوسانات جنوبی به‌سوی ال‌نینو باشد، بارندگی‌های مناسب و اگر لانینا باشد بارندگی‌های کمتری در فصل پاییز و زمستان رخ می‌دهد. احد وظیفه  – رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی – گفته بود با توجه به اینکه جریان «لانینا» به «ال‌نینو» تغییر کرده و وارد فاز خنثی شده است و وارد ال‌نینو خواهد شد، احتمال اینکه بارندگی‌های پاییزی به‌هنگام شروع شود و بارش‌های مناسب و در حد نرمالی داشته باشیم، وجود دارد اما به‌طور قطعی نمی‌توان پیش‌بینی کرد.

نکته قابل توجه این است که تنها جریان تاثیرگذار بر میزان بارندگی‌ها «ال‌نینو» یا «ان‌سو» نیست و شاخص‌های دور پیوند بسیار زیادی وجود دارند که از جمله آن‌ها که برای ما بسیار مهم هستند و بر کشور ما تاثیر گذارند می‌توان به شاخص‌های «لانینا»، «نائو یا نوسان اقیانوس اطلس شمالی»، «MJO»،« QBO»، «AO»،« شاخص دوقطبی هند» و … اشاره کرد.

به طور مثال «QBO» شاخصی است که تقریباً دوره بازگشت دو ساله یعنی ۲۸ تا ۲۹ ماه دارد. بدین گونه که هر گردش کامل آن شامل دو فاز مثبت و منفی، دو سال طول می‌کشد. این شاخص بر میزان بارندگی‌های ایران تاثیر می‌گذارد. فاز منفی معمولاً کاهش بارش فصل زمستان را به همراه دارد و فاز مثبت آن می‌تواند موجب افزایش بارش‌ها شود. شاخص دورپیوند «نائو» موجب تشکیل سیستم‌هایی می‌شود که به سمت کشور ما می‌آیند و می‌توانند بر بارش‌های ایران تاثیر بگذارد. هنگامی که فاز نائو منفی باشد می‌تواند در ایران چرخندزایی کند و موجب بارندگی و ترسالی در کشور شود. در شاخص‌های مثبت نیز معمولاً با کم‌بارشی و خشکسالی همراه است.

شاخص دو قطبی هند نیز روی اقیانوس هند تشکیل می‌شود و هنگامی که دمای جهت غرب نسبت به جهت شرق این اقیانوس تغییر می‌کند، شکل می‌گیرد و می‌تواند تغییراتی را در بارش‌های کشور ما ایجاد کند. از جمله تاثیرات این پدیده می‌توان به بارش‌های سنگین در شرق آفریقا و بخش‌هایی از جنوب شرق ایران اشاره کرد.

تمام داده‌ها و گزارشات هواشناسی نشان‌دهنده این بود که «ال‌نینو» در فاز مثبت قرار گرفته است و بارش‌های مناسب پاییزی و زمستانی برای ایران به همراه خواهد داشت اما در ماه سوم پاییز هم بارش‌های مناسبی ثبت نشد و در بیشتر استان‌ها میزان این بارندگی‌ها نسبت به بلندمدت کمتر از حد نرمال بود که موجب نگرانی شد و انتقادات بسیار زیادی را بر پیش‌بینی‌های هواشناسی وارد کرد.

به گفته صادق ضیاییان– رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا- علت عدم تحقق این پیش‌بینی‌ها این است که آن‌ها در حد احتمالات هستند و با قاطعیت نمی‌توان بر آن‌ها استناد کرد اما عامل اصلی تاثیرگذار بر کم بارشی این روزها غلبه فعالیت دو جریان «MJO» و استقرار مداوم پر ارتفاع جنب حاره‌ای بر جریان ال‌نینو است.

وی تاکید کرد: ال‌نینو تنها یکی از مؤلفه‌های تاثیرگذار بر میزان بارندگی‌ها است. ده‌ها عامل دیگر وجود دارد که می‌تواند بر میزان بارش‌ها تاثیر بگذارد. در پیش‌بینی‌های گذشته نیز تاکید شد که در خوشبینانه‌ترین حالت ممکن ۶۰ درصد بارش‌های پاییز و زمستان نرمال و بیش از نرمال خواهد بود. پیش‌بینی علم احتمالات است و نمی‌توان قاطعانه به آن استناد کرد.

با توجه به اینکه ایران چند سال خشکسالی و کم‌بارشی مداوم را تجربه کرده است و این کم‌بارشی تا به امروز نیز تداوم داشته، مسئله صرفه‌جویی در مصرف آب در تمام زمینه‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.

منبع: ایسنا