مرمت گنبد مسجد جامع اصفهان، متوقف در ایستگاه مطالعاتی/ فرونشست به پیکره مسجد رسیده است
سال گذشته بعد از باز شدن داربست‌های گنبد مسجد جامع عباسی اصفهان شاهد اعوجاج بر روی گنبد بودیم، بعد از آن وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شورای چهارنفره‌ای را مسؤول کرد تا موضوع را پیگیری کنند؛ پس از آن پیگیری ها انجام شده و گزارشی به وزارتخانه داده شد. حالا اما ادامه پروژه در مرحله مطالعاتی که قرار است توسط وزارت میراث فرهنگی انجام شود، متوقف مانده است.
تیرماه سال گذشته، خبر اعوجاج گنبد مسجد جامع عباسی همه را تکان داد، این در حالی بود که بعد از سال‌ها گنبد از چنگ داربست‌ها نجات پیدا کرده بود و نسل جدید بالاخره می‌توانستند یک گنبده فیروزه‌ای را بدون آلودگی بصری ببیند، این خبر که پخش شد میراث فرهنگی بلافاصله ایراد در مرمت را پذیرفت و قول ترمیم بنا داد.
حدود یک ماه بعد عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی حکمی به چهار نفر به عنوان شورای عالی نظارت حفظ و مرمت میراث‌فرهنگی داد، این افراد شامل اسکندر مختاری، سید مرتضی فرشته‌نژاد، مهرداد حجازی و علیرضا ایزدی بودند و مامور شدند وضعیت مرمت گنبد مسجد جامع عباسی (مسجدامام) و رسیدگی به قصور احتمالی در مرمت را بررسی کنند.
بعد از آن بود که کارشناسان و دغدغه‌مندان حوزه مرمت و معماری نظرات خود را در بستر فضای مجازی و در قالب مقاله ارائه دادند، یکی از کارشناسان معتقد بود اگر مشکل سازه‌ای دقیق حل نشود این نگین معماری ارزشمند در سال‌های آینده با مشکلات و خرابی‌های جدی‌تری روبرو خواهد شد.
اسکندر مختاری، عضو شورای عالی نظارت حفظ و مرمت میراث فرهنگی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در اصفهان درخصوص آخرین اقدامات انجام شده برای گنبد مسجد جامع عباسی اظهار کرد: طی بازدیدها و مطالعاتی که با سایر اعضای هیات داشتیم، برنامه‌ای تهیه شد که متوجه بازشناسی اثر در ابعاد تاریخی و سازه‌ای بود و هر دو مستلزم نقشه‌برداری دقیق است که باید با فوتوگرامتری انجام شود، مقاطع گنبد استخراج و روی نقشه پیاده شود تا مشخص شود چقدر قسمت‌های مختلف گنبد، برآمدگی یا فرورفتگی دارد.
برای ادامه کار منتظر اقدامات میراث هستیم
وی افزود: برای ترک‌ها احتیاج به نصب شاهد و ترَک‌متر است و در سطوح پایین گنبد عارضه‌هایی مشاهده شده که نشان‌دهنده نشست است و سازه گنبد دچار فرونشست جزئی است، البته در جاهای دیگر مسجد این فرونشست وجود دارد که محتاج مطالعات سازه‌ای و مطالعات بیشتر است و باید پی گنبد، جنس خاک، میزان رطوبت خاک و نشست احتمالی خاک را بهتر شناخت تا به طرحی برسیم که بتواند در بلندمدت پاسخگوی برطرف کردن آسیب‌های موجود باشد و همینطور از آسیب‌های بیشتر جلوگیری کند.
اسکندر مختاری در ادامه تصریح کرد: بعد از دادن برنامه، جلسه‌ای را آقای دارابی ترتیب داد و در آن جلسه مدیرکل حفظ و احیا، مدیر کل ثبت آثار و مدیرکل پایگاه‌های میراث فرهنگی حضور داشتند و گزارش ما را شنیدند و بعد از آن جلسه منتظر اقدامات وزارت میراث فرهنگی هستیم تا مطالعات بازشناسی، آزمایش خاک، مطالعات مربوط به شناخت ترک‌های موجود در گنبد را انجام دهند.
محمدمهدی کلانتری، پژوهشگر دکتری مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی در دانشگاه علم و صنعت ایران نیز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در اصفهان اظهار کرد: با دکتر مختاری چندین جلسه مفصل صحبت کردم و اسناد و مدرکم را در اختیار ایشان گذاشتم، ضعف در کاشی‌کاری و مشکل سازه‌ای گنبد را توضیح دادم.
وی افزود: آقای ایزدی قبل از این اسناد و مدارک قبول نمی‌کرد گنبد، مشکل سازه‌ای دارد اما بعد از مصاحبه با خبرگزاری‌ها و دیدن اسناد متوجه شدند که مشکل سازه‌ای دارد و نیاز است اول لیزر اسکن انجام شود تا بفهمیم ۱۶ ترک این گنبد یکسان هستند یا اعوجاج پیدا کرده و چه میزان اعوجاج دارد.
مرمت قدیمی یا اصولی
کلانتری با بیان اینکه هنوز کار لیزر اسکن انجام نشده، بیان کرد: باید اول مطالعه دقیق انجام شود و بعد کار ادامه یابد، ۱۲ سال گنبد با روند غلطی مرمت می‌شود و هنوزبا همان روش قبل کار انجام می‌شود، ابتدا باید جلوی حرکت گنبد و اعوجاجش گرفته شود تا بعد کارهای لازم صورت گیرد، گنبد مثل انسانی است که قلب و کلیه‌اش از کار افتاده و کت و شلوار خوشگل تنش کرده‌اند.
اگرچه کلانتری معتقد است ابتدا باید گنبد، اسکن لیزری شود ولی در آخرین یادداشت از سری یادداشت‌های علیرضا ایزدی، مسؤول میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان درخصوص مرمت گنبد مسجد جامع عباسی گفته شده است: اعضای شورا با توجه به‌احتمال بروز هرگونه خطر در سازه بنا، پس از بررسی‌های کامل به این نتیجه دست یافتند که در کوتاه‌ترین زمان ممکن عملیات اسکن لیزر و فتوگرامتری از سازه اصلی گنبد انجام شود تا بتوان آسیب‌های احتمالی وارده به سازه گنبد را تحلیل و برای آن چاره‌اندیشی کرد.
با توجه به ارائه گزارش بازدیدها و نشست‌های اولیه که تا پایان تابستان سال ۱۴۰۱ انجام شد و عمدتاً این نشست‌ها بر مبنای بررسی آسیب‌های احتمالی به سازه گنبد بوده اعضا شورای عالی به نتایجی به شرح زیر رسیدند: در برخی بخش‌های فضای داخلی دو پوش و بر دیواره‌های گنبد اصلی ترک‌هایی وجود دارد که به نظر می‌رسد به مرور زمان بروز کرده است.
بررسی تصاویر موجود حداقل از ابتدای دهه ۹۰ تاکنون نشان می‌دهد که ترک‌هایی که بر بدنه سازه گنبد اصلی بروز کرده تغییرات محسوسی نداشته است، با این حال همان‌گونه که در قبل اشاره شد اجرای عملیات اسکن لیزر از سازه اصلی گنبد گریزناپذیر است.»
منبع: فارس
