جنگل های شمال سالها درانتظار تهیه اطلس طبیعت‌گردی؛ از حفاظت تا توسعه گردشگری
ورود مسافران و گردشکران به خطه شمال و استفاده بیشتر آنان از جنگل های هیرکانی و با هدف کاهش آسیب های مربوط و لزوم حفاظت بیشتر از این اکوسیستم زنده بر جای مانده از میلیون ها سال قبل به اعتقاد کارشناسان امر تهیه اطلس طبیعت گردی برای این عرصه ها ضرورتی است اجتناب ناپذیر.
صنعت گردشگری در جهان طی چهار دهه اخیر توسعه چشمگیری یافته است که به اعتقاد کارشناسان از مهم‌ترین عوامل مولد ثروت و اشتغال معرفی شده و به عنوان موتور اقتصادی رشد و توسعه کشورهای پیشرفته و در حال توسعه مطرح است.
هم اکنون گردشگری طبیعی (اکوتوریسم) به‌عنوان یکی از پرجاذبه‌ترین شاخه‌های گردشگری در میان جوامع بوده که جایگاه ویژه‌ای دارد و بر اساس اطلاعات نهادهای مربوط روز به روز بر شمار علاقه مندان این بخش افزوده می شود.
بر اساس معیارهای سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد( یونسکو)، ایران یکی از ۱۰ کشور بزرگ جهان از لحاظ دارا بودن جاذبه‌های گردشگری اعم از طبیعی، تاریخی ، مذهبی و… محسوب می‌شود.
برآیندها مبین این است که کشورمان با وجود داشتن جاذبه های کم نظیر طبیعی در جهان نمونه شاخص آن جنگل های شمال تاکنون از این ظرفیت‌های بالقوه خود به شکل مطلوبی بهره نبرده است، این در حالی است که کشورهای پیشرفته دنیا از این ظرفیت نهایت بهره برداری از جنبه گردشگری و اقتصادی را داشته است.
قدمت جنگل های شمال ایران به حدود ۳۰ الی ۴۰ میلیون سال قبل بر می گردد و دارای ۹۰ گونه درختی و ۲۱۱ گونه درختچه ای و هزار و ۵۵۸ گونه علفی و بوته ای است، مساحت این عرصه ها در حدود یک درصد جنگل های اروپا است ولی تعداد گونه های آن ۱۶ درصد گونه های موجود در کل قاره اروپا است.
این مقایسه ها نشان می دهد جنگل های هیرکانی در شمال ایران با وجود مساحت کم، تنوع گونه ای بسیار زیادی دارد و از این نظر و به دلیل تنوع زیستی و گستردگی ذخایر ژنتیکی، شایسته تحقیقات زیادی است که یکی از آن ها تعیین کهنسال ترین درختان موجود در آن است.
جنگل‌های هیرکانی با ۱.۹ میلیون هکتار وسعت از آستارا در شمال استان گیلان شروع می شود و تا گُلی‌داغ در شرق استان گلستان به طول تقریبی ۸۰۰ کیلومتر و عرض ۲۰ تا ۷۰ کیلومتر پراکنش دارد. بخشی کوچکی از جنگل‌های هیرکانی هم معادل ۲۰ هزار هکتار در کشور آذربایجان قرار دارد.
این عرصه های جنگلی شمال ایران مواهب گرانبها و ارزشمند فراوانی را درخود جای داده که تا کنون شناسایی و تحقیقات علمی بر روی آنها انجام نشده و ضروری است برای حفاظت همه جانبه از این میراث طبیعی برنامه ریزی علمی و اصولی اتخاذ شود.
کارشناسان معتقدند طبیعت‌گردی در مقایسه با دیگر تفریحات از هزینه کمتری برخوردار بوده و نشاط و طراوت را برای طبیعت گردان به همراه دارد چرا که افراد در طول روز با فشارها و استرس‌های روحی و روانی متعددی در این زندگی صنعتی امروز مواجه هستند که با طبیعت‌گردی می‌توان از شدت تخریب این اختلال‌های روحی و روانی بر زندگی افراد کاهش داد.
در تعطیلات نوروزی سال گذشته ، طبق آمارهای رسمی ۱۵ میلیون مسافر و گردشگر در اقامتگاه های رسمی مانند هتل ، متل ، اماکن بومگردی ، پلاژهای دولتی و اقامتگاه های نیمه رسمی مانند مدارس ، بقاع متبرکه و اماکنی از این دست اقامت کردند، برآوردهای کارشناسی هم نشان می دهد که دستکم به همین تعداد مسافر و گردشگر در اقامتگاه های غیررسمی و غیرمجاز مانند ویلاها و خانه های اجاره ای ، چادرهای مسافرتی و حتی داخل خودروهایشان تعطیلات نوروزی را در مازندران سپری کردند. به این جمعیت باید آمار افرادی را اضافه کرد که خودشان دارای خانه دوم در مازندران هستند و به نوعی مسافر و گردشگر محسوب می شوند.
دست اندرکاران امور جنگل و صنعت گردشگری یکی از شاخه های پرطرفدار صنعت گردشگری شاخه اکوتوریسم و زیرشاخه آن طبیعت گردی جنگلی یا جنگل گردی می دانند که درآمدزایی خوبی به همراه دارد اما متولیان ذیربط تاکنون نتوانسته اند از این ظرفیت طبیعی برای جذب طبیعت گردان و مسافران علاقه مند به این عرصه ها بهره ببرند.
۱۰ درصد ظرفیت گردشگری مازندران هنوز شکوفا نشد
استاندار مازندران در خصوص بکارگیری از ظرفیت حوزه های مختلف گردشگری این استان اظهارداشت: سالانه میلیون ها مسافر به این استان می آیند و اکنون حتی ۱۰ درصد ظرفیت گردشگری این دیار شکوفا نشده است که باید برای رفع این چالش با توسعه زیرساخت ها تلاش وافر صورت گیرد.
سید محمود حسینی پور نوری خاطرنشان کرد : اگر تالاب میانکاله و قله دماوند در کشورهای توسعه یافته وجود داشت این کشورها بودجه سالانه خود را از این منابع بدست می آوردند در حالی که ما نتوانستیم از این منابع با حفظ رعایت زیست محیطی استفاده کنیم.
وی تصریح کرد : بیش از ۴۷۰ کیلومتر نوار ساحلی داریم اما یک اتوبوس مسافری دریایی در خزر نداریم و این امر باعث می شود مردم ما به کشورهای منطقه برای استفاده از این امکانات سفر کنند.
در حالی که اگر ظرفیت جنگل های شمال در حوزه صنعت گردشگری با تهیه اطلس طبیعت گردی مشخص بشود به طور قطع گردشگران داخلی و خارجی زیادی از آن بهره خواهند برد و با داشتن چنین نقشه راهی هم آسیب به عرصه ها کاهش می یابد و هم درآمدزایی خوبی برای کشور و خطه شمال رقم می زند.
با این وجود ، ظرفیت کشورمان بنا به گفته مسوولان امر برای پذیرش اکوتوریست ها (طبیعت گرد) بسیار بالاست و جزو چند کشور برتر دنیا در این زمینه هستیم چون جنگل های شمال نادرترین عرصه های جنگلی در جهان هستند و حتی مانند آن وجود ندارد.
هم اکنون ۱۱۹ پارک و تفرجگاه جنگلی با مجموع مساحت ۳۶ هزار و ۸۵۲ هکتار در شمال کشور وجود دارد که سالانه پذیرای میلیون ها گردشگر است. اگر در کنار این تفرجگاه های شناسنامه دار ، عرصه های جنگلی هم دارای نقشه راه طبیعت گردی شوند صنعت گردشگری به معنای واقعی توسعه می یابد.
اطلس طبیعت گردی نیاز ضروری جنگل های شمال
به تاکید مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران – نوشهر برای حفظ جنگل های هیرکانی خطه شمال کشور تهیه اطلس طبیعت گردی بسیار ضروری است تا شاهد آسیب های کمتر به این عرصه ها بود.
مهرداد خزایی پول افزود : تهیه اطلس طبیعت گردی در حقیقت یک نقشه راه برای گردشگران طبیعت گرد است و این مساله سبب می شود گردشگران بهتر از طبیعت بهره ببرند و کمتر شاهد عوارض و آسیب ها به این عرصه ها در خطه شمال کشور باشیم.
وی اظهارداشت: امروز ورود جمعیت به خطه شمال کشور به ویژه مازندران به خاطر مسائلی مانند بحران خشکسالی ، ریزگردها و آلاینده های محیط زیستی چشمگیر است و بیشترین جمعیت را هم در نقاط جلگه ای شاهد هستیم ، برای داشتن پراکنش جمعیتی باید طبیعت گردی که شاخه ای از گردشگری است به روزتر شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران – نوشهر خاطرنشان کرد : امروز آثار طبیعی فراوانی در جنگل های هیرکانی شمال کشور وجود دارد و بیشتر گردشگران طبیعت گرد شناختی از این آثار خدادادی ندارند به عنوان نمونه می توان به جاده جنگلی کلاردشت – عباس آباد ، آبشار زانوس کجور و چشمه های فراوان دیگر در دل این عرصه های طبیعی اشاره کرد.
خزایی پول گفت : شمار طبیعت گردان که برای بهره مندی از عرصه های طبیعی وارد مازندران می شوند شاید عده ای از طریق تماس های تلفنی و حتی راهنما های طبیعت گردی که شاید مجوز هم نداشته باشند وارد جنگل های شمال می شوند.
نیاز به تبلیغات دارد/ بهره گیری کامل از طرفیت جنگل های شمال
وی افزود : ورود بدون شناخت از مسیرها مسافران و گردشگران در قالب طبیعت گرد به جنگل های شمال عوارض فراوانی به همراه دارد و از مهم ترین این خسارت ها لگد مال کردن خاک در عرصه های طبیعی است که سال ها شکل یافت و باید در این حوزه هم کارهای مطالعاتی دانشگاهی انجام گیرد.
وی بیان داشت : وجود جنگل های هیرکانی که ظرفیت ملی و بین المللی است و از آنجایی که طبیعت گردی یک شاخه گردشگری جوان است نیاز به تبلیغات بیشتری دارد و همه باید در این زمینه از جمله دانشگاهیان ، پژوهشگران و صاحبان تجربه کمک کنند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران – نوشهر ابراز امیدواری کرد با اجرای کامل طرح تنفس جنگل های شمال و در پی آن به سرانجام رسیدن مدیریت پایدار این عرصه های طبیعی بتوان به بهترین،شکل از جنگل های هیرکانی خزری بهره ببریم .
برخی از صاحبنظران یکی از چالش های اساسی پیش روی توسعه صنعت گردشگری در حوزه طبیعت گردی را عدم شناخت درست از طبیعت و مزایای آن برشمردند و می گویند: زمانی که بحث طبیعت گردی مطرح می شود با دنیای از معضلات زیست محیطی مانند زباله ریزی گردشگران و تخریب محیط زیست شاهد هستیم.
آنان تاکید دارند در این ارتباط آموزش و فرهنگ سازی را باید جدی گرفت و چالش های فراروی طبیعت گردی در کشور برطرف شود.
جنگل‌های هیرکانی ارزشمندترین عرصه‌های جنگلی ایران و جهان از آن به عنوان موزه طبیعی یاد می‌شود. این جنگل‌ها پهن‌برگ به عنوان یک زیست‌بوم منحصر به فرد در جنوب دریای خزر قرار گرفته است. مازندران بیشترین سهم را در جنگل‌های هیرکانی دارد که به حدود یک میلیون هکتار می‌رسد، اما آنچه از این پهنه در مازندران به ثبت میراث جهانی رسیده به دلیل تجاوز و تغییرات انسانی در گذشته و حال به میزانی کمتر از این رقم رسیده است. از ۱۲ لکه ثبت شده در میراث جهانی یونسکو، ۶ لکه در جغرافیای استان مازندران قرار دارد که وسعت آن ۴۶ هزار و ۸۰۰ هکتار است.
بزرگ‌ترین سایت هیرکانی مازندران سایت بولا در ساری با ۱۷ هزار و ۵۱۶ هکتار و کوچک‌ترین آن نیز سایت خشکه داران تنکابن با وسعت ۲۱۷ هکتار است.
اقتصاد استان را با گردشگری گره بزنیم
معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران گفت: طی ۶ ماهه نخست امسال ۸۱ میلیون شب اقامت در مراکز رسمی گردشگری استان ثبت شد.
مهران حسنی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: این تعداد گردشگری از ابتدای فروردین تا پایان شهریور در پنج هزار و ۶۱۵ واحد گردشگری و اقامتی شامل هتل، متل، هتل آپارتمان، بومگردی و خانه مسافر ثبت شده است.
وی با اشاره به اینکه مازندران یک میلیون و ۲۴۶ هزار تخت در واحدهای رسمی و غیررسمی در اختیار دارد، گفت: متاسفانه سال گذشته به دلیل تعطیلی های ناشی از همه گیری کرونا آمار دقیقی از گردشکری وجود ندارد که بخواهیم مقایسه کنیم اما رشد چندین برابری را نسبت به دوران پیش از کرونا شاهد هستیم.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران، افزایش این میزان گردشگر و مسافر در استان را تلنگری بر نیازمندی گردشگری برای مدیریت مناسب و اقتصادی سازی دانست و تاکید کرد: تحولی در حوزه گردشگری استان در حال شکل گیری است که نیاز دارد این موج را وارد مرحله اقتصادی کنیم و اقتصاد استان را به شکل محسوسی به صنعت توریسم گره بزنیم.
آمار ۸۰ میلیونی اقامت گردشگر در مازندران با احتساب چهار شب اقامت برای هر فرد، در حالی است که با احتساب آمار مسافران غیررسمی و صاحبان ویلاهای شخصی این شمار از مرز ۱۰۰ میلیون نفر نیز خواهد گذشت.
ایجاد درآمدزایی می کند/ جنگل های شمال ظرفیت طبیعت گردی بسیار خوبی دارد
در این پیوند ، معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی کشور با تاکید بر ضرورت تهیه اطلس طبیعت گردی برای جنگل های شمال گفت: یکی از شاخه های پرطرفدار صنعت گردشگری شاخه اکوتوریسم و زیرشاخه آن طبیعت گردی جنگلی یا جنگل گردی است که درآمدزایی خوبی دارد.
نقی شعبانیان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : از ۲ دهه قبل، طی یک رویکرد جهانی به این نتیجه رسیدند که جنگل ها را صرفا یک منبع تولید چوب نبینند بلکه به ارزش های زیست محیطی این عرصه های طبیعی بیشتر اهمیت دادند.
وی خاطرنشان کرد: جنگل های هیرکانی جزو جنگل های بسیار با ارزش دنیا است چرا برخی از گونه های آن نظیر انجیلی فقط در این جنگل های بی نظیر وجود دارد.
این استاد دانشگاه تصریح کرد : جنگل های هیرکانی ظرفیت های گردشگری و طبیعت گردی بسیار خوبی دارد.
شعبانیان با بیان این که طبیعت گردی یکی از برنامه طرح مدیریت پایدار جنگل های شمال در نظر گرفته شده است؛ گفت : برای طبیعت گردی در این طرح تاکنون رنامه ریزی های خوبی صورت گرفته است که امید است تا چهار سال آینده این طرح راهبردی به اتمام برسد.
طبیعت گردی یکی از برنامه های طرح مدیریت پایدار جنگل های شمال/ فرهنگ سازی خیلی مهم است
معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی کشور همچنین ادامه داد: باید این برنامه ریزی برای طبیعت گردی طوری باشد تا حداقل آسیب ها به جنگل های هیرکانی وارد بشود.
وی اضافه کرد: در این ارتباط فرهنگ سازی خیلی مهم است و برآیندها مبین این است که جنگل های شمال برای گردشگران داخلی و هم خارجی جذاب بوده و با انجام این طرح بسیاری از دغدغه های موجود این عرصه ها نیز کاهش می یابد.
وی طبیعت گردی را یکی جذاب ترین نوع صنعت پردرآمد و اشتغالزای گردشگری دانست و افزود : جنگل آرام بخش ترین محیط در دنیای پر از استرس و اظطراب امروز بوده و بسیاری از کشورهای دنیا در راستای بهره گیری از این ظرفیت طبیعی کارهای خوبی کردند.
شعبانیان بیان کرد : متاسفانه در کشور ما گردشگری اکوتوریسم هنوز جنبه علمی پیدا نکرده است، این واقعیت را باید بپذیریم ، جنبه علمی از این نظر که تمام مسائل و تنگناه ها و محدودیت ها و مزیت ها بر جسته شود این کار انجام و تحقیق نشده است.
معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی کشور ادامه داد : طبیعت گردی در طرح مهم مدیریت پایدار جنگل های شمال دیده شده و طبق بررسی های انجام شده همه عرصه های جنگلی شمال ظرفیت گردشگری را دارد و کارشناسان امر با حضور در همه سطوح این عرصه ها به نتایح خوبی دست یافتند.
اطلس طبیعت گردی به مدیریت پایدار جنگل های شمال کمک می کند
وی گفت : با این حال سعی ما بر این است مکان هایی که بکر است و احتمال آسیب دیدن دارد آنجا را گردشگری نبینیم و مکان های خاصی را برای طبیعت گردی تعریف کنیم و برای آن برنامه داشته باشیم که در قالب آن برنامه حداقل آسیب را به طبیعت وارد بشود.
به گفته وی بخش گردشگری در جنگل های شمال فرصت خوبی برای این عرصه هاست که باید با احتیاط عمل شود.
وی خاطرنشان کرد : گردشگری و طبیعت گردی در جنگل های شمال یک ضرورت است چراکه می تواند به مدیریت پایدار جنگل های شمال کمک بکند.
طبیعت گردی از دیرباز بن مایه فکری ایرانیان بوده است
محمدرضا اورمزدی پژوهشگر حوزه گردشگری معتقد است رفتن به طبیعت از دیرباز بن مایه های فکری ایرانیان بوده است که در حفظ و حراست این عرصه ها علاقه داشتند.
وی خاطرنشان کرد : طبیعت گردی یک سفر مسوولانه است و جنگل های شمال یک ذخیره گاه زیست کره خیلی خاص است چون در نوع خودش خیلی نادر است.
وی خاطرنشان کرد : تهیه اطلس طبیعت گردی در جنگل های هیرکانی یک ضرورت است اما نهادهای میراث فرهنگی ، محیط زیست، وزارت جهادکشاورزی و سازمان منابع طبیعی با هم به صورت متمرکز برای تحقق این مهم و رشد و اعتلای سرزمین مان و حفاظت از عرصه ها تلاش کنند.
اورمزدی تصریح کرد : در سازمان میراث فرهنگی کمیته ای به نام کمیته طبیعت گردی و اکوتوریسم داریم که سووال این است که چه میزان اسنادی موجود این کمیته اجرایی شده است.
این استاد گردشگری نقش مردم و همراهی آنان و بحث فرهنگ سازی را در تحقق راهبرد طبیعت گردی در جنگل های شمال را بسیار تاثیرگذار دانست و گفت : جنگل های شمال در واقع الماس سرزمین ایران است که علاوه بر این که موضوع نقشه راه گردشگری در این عرصه را باید جدی گرفت برای حفظ و حراست از آن تلاش وافر داشت.
منبع: ایرنا
