بیم‌وامیدهای تجارت آزاد با اوراسیا؛ضرورت مقابله با قیمت‌شکنی
معاون سازمان توسعه تجارت با اشاره به اهمیت گرفتن امتیاز در تدوین سند تجارت آزاد با اوراسیا، گفت: در تجارت آزاد فصلی برای اقدامات حفاظتی و ضد قیمت شکنی برای حمایت از تولید داخلی قرار داده می‌شود.
اجرای تجارت آزاد ایران با کشورهای اوراسیا که منجر به صفر شدن ۸۷ درصد کدتعرفه های تجاری می‌شود، ابزاری مؤثر در مقابله با تحریم‌هاست اما از سوی دیگر نگرانی‌هایی نسبت به ضربه خوردن تولید داخل از واردات بی رویه وجود دارد.
واردات کالاهای با تعرفه های صفر درصد می تواند در بسیاری از کالاهای کشاورزی و صنعتی ایران، مشکلاتی از بابت رقابت ایجاد کند زیرا بسیاری از تولید کنندگان داخلی هنوز آماده تجارت آزاد با دیگر کشورها نشده‌اند. با وجود اینکه در این موافقت نامه تجارت آزاد بندی نیز برای حمایت از تولیدات داخلی در شرایط اضطراری در نظر گرفته می‌شود اما باید تاکید داشت که این بند تنها در شرایط اضطراری اجرا خواهد شد.
مشکلات احتمالی تولید ملی بعد از پیوستن به اتحادیه اوراسیا
پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال‌های اخیر با هدف تقویت روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای عضو این اتحادیه (روسیه، قزاقستان، ارمنستان، بلاروس، قرقیزستان، و مولداوی) و دسترسی به بازارهای بزرگتر، باعث امیدواری‌هایی در خصوص رشد اقتصادی و کاهش وابستگی به بازارهای غربی شده است و این اتحادیه می‌تواند فرصتی برای گسترش صادرات و تقویت اقتصاد ملی ایران است.
با این حال، این پیوستن بدون چالش‌های خاص خود نبوده است. در این گزارش، به بررسی مشکلاتی که ممکن است پیوستن ایران به این اتحادیه برای تولید ملی به همراه داشته باشد، پرداخته‌ایم.
رقابت فزاینده با تولیدات خارجی
با پیوستن ایران به اتحادیه اوراسیا، کاهش تعرفه‌ها و تسهیل دسترسی به بازارهای کشورهای عضو، امکان رقابت صنایع داخلی ایران با محصولات تولیدی کشورهای عضو افزایش یافته است. این رقابت، می تواند در بخشی هایی در صنایع مختلف همچون خودرو، لوازم خانگی، فولاد، و سیمان و از جمله کشاورزی، غلات و گوشت قرمز چالش‌هایی جدی برای تولید ملی ایجاد کند.
تولیدکنندگان ایرانی امکان مواجه با واردات ارزان‌تر و با کیفیت‌تر از کشورهای عضو اتحادیه مانند روسیه و قزاقستان روبرو می‌شوند که می‌تواند موجب کاهش تقاضا برای محصولات داخلی و افزایش فشار بر صنایع داخلی شود.
به عنوان مثال، صنعت خودروسازی ایران که یکی از بزرگترین بخش‌های تولید ملی به شمار می‌رود، به دلیل عدم توانایی در رقابت با خودروهای تولیدی کشورهای عضو، ممکن است با کاهش سهم بازار مواجه شود. این امر می‌تواند منجر به کاهش اشتغال در این صنایع و همچنین کاهش سودآوری کارخانه‌ها شود.
عدم آمادگی زیرساخت‌های تولیدی و فناوری
یکی از چالش‌های اصلی ایران در پیوستن به اتحادیه اوراسیا، عدم آمادگی زیرساخت‌های تولیدی و فناوری لازم برای رقابت با تولیدات کشورهای عضو است.
صنایع ایرانی هنوز با مشکلاتی همچون فناوری قدیمی، عدم نوآوری در تولید، و پایین بودن کیفیت محصولات مواجه هستند. در حالی که کشورهای عضو اتحادیه از جمله روسیه به طور مداوم در حال بهبود و به‌روزرسانی خطوط تولید و فناوری‌های خود هستند، صنایع ایران از این مزیت برخوردار نیستند و ممکن است در برابر محصولات پیشرفته‌تر از کشورهای عضو قرار بگیرند.
این مسأله به ویژه در صنایعی مانند ماشین‌آلات سنگین، تجهیزات الکترونیکی و خودروهای برقی به شدت مشهود است که می‌تواند بر توان رقابتی تولید ملی ایران اثر منفی بگذارد.
سیاست‌های حمایتی ضعیف
از دیگر مشکلات مهم، کمبود سیاست‌های حمایتی برای صنایع داخلی ایران است. اگرچه کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا، مانند روسیه و قزاقستان، از صنایع داخلی خود با ارائه یارانه‌ها و بسته‌های حمایتی قوی حمایت می‌کنند، ایران در این زمینه با مشکلاتی جدی روبروست.
عدم ارائه حمایت‌های لازم از سوی دولت می‌تواند موجب ضعف رقابت‌پذیری محصولات داخلی و حتی تعطیلی برخی از واحدهای تولیدی شود. این در حالی است که برخی کشورها مانند روسیه و بلاروس با توجه به سیاست‌های حمایتی و سرمایه‌گذاری‌های کلان، توانسته‌اند تولیدات خود را در بازارهای منطقه‌ای تقویت کنند.
آسیب پذیری شدید کشاورزی، دامپروری و غلات
یکی از بخش‌هایی که با چالش‌های جدی روبرو است، بخش کشاورزی ایران است. پیوستن به اتحادیه اوراسیا می‌تواند به واردات بیشتر محصولات کشاورزی از کشورهای عضو مانند قزاقستان، مغولستان و روسیه منجر شود. این امر می‌تواند فشار مضاعفی بر تولیدات داخلی وارد کند و باعث کاهش قیمت‌ها و در نتیجه تضعیف کشاورزان ایرانی شود.
واردات محصولات استراتژیک مانند گندم، جو، دانه‌های روغنی و گوشت قرمز، شرایط رقابت برای تولید کننده داخلی با محصولات ارزان‌تر کشورهای عضو را به شدت سخت می کند.
علاوه بر این، مشکل کیفیت و استانداردهای متفاوت محصولات کشاورزی نیز می‌تواند بر تعاملات تجاری ایران با اتحادیه اوراسیا تأثیر منفی بگذارد. رعایت استانداردهای این اتحادیه برای محصولات کشاورزی ممکن است برای تولیدکنندگان ایرانی که در برخی موارد با مشکلات نظارتی مواجه هستند، دشوار باشد.
چالش‌های اقتصادی ناشی از تحریم‌ها
یکی از مشکلاتی که در مسیر پیوستن ایران به اتحادیه اوراسیا وجود دارد، تحریم‌های اقتصادی است، تحریم‌های خارجی علیه ایران ممکن است مانع از استفاده کامل این کشور از مزایای این اتحادیه شود.
برخی از کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا ممکن است تحت فشارهای سیاسی و اقتصادی از سوی غرب مجبور به کاهش روابط اقتصادی با ایران شوند. همچنین، برخی از کشورهای اتحادیه ممکن است نتوانند با ایران در برخی از پروژه‌ها به دلیل نگرانی از تحریم‌ها همکاری کنند.
وابستگی به منابع خارجی جدید
پیوستن به اتحادیه اوراسیا ممکن است موجب افزایش وابستگی ایران به واردات کالاهای صنعتی و فناوری‌های پیشرفته از کشورهای عضو اتحادیه شود و وابستگی جدیدی در این کشورها اجاد کند.
موانع قانونی و بوروکرات داخلی
با وجود کاهش تعرفه‌ها، موانع قانونی و بوروکرات همچنان می‌تواند بر روند تبادلات تجاری و اقتصادی ایران با کشورهای اتحادیه اوراسیا تأثیر منفی بگذارد. پیچیدگی‌های اداری، قوانین گمرکی متفاوت و محدودیت‌های تجاری می‌تواند موانعی بر سر راه تولیدکنندگان ایرانی ایجاد کند و باعث شود که نتوانند به‌طور کامل از فرصت‌های تجاری این اتحادیه بهره‌برداری کنند.
اهمیت گرفتن امتیاز در تدوین سند تجارت آزاد
خبرگزاری تسنیم با صادق قنادزاده معاون ارتقاء کسب و کار‌های بین المللی سازمان توسعه تجارت، مصاحبه ای انجام داد، درباره تمهیداتی که برای حفاظت از تولید داخلی در مواجه با تجارت آزاد با اروسیا انجام داده ایم، مشروح آن به شرح زیر است.
قنادزاده در گفتگو با خبرگزاری تسنیم اظهار داشت: طراحی سندی که در این ارتباط تدارک دیده شده است بسیار مهم است و اگر خوب طراحی و در مذاکرات امتیازات خوبی گرفته شده باشد، بخشی از نگرانی‌ها برطرف می شود.
وی افزود: تجربه‌های ناموفقی در پیمان‌های چند جانبه‌ای که در گذشته وجود داشته، به خاطر آن است که سندهای همکاری به خوبی تنظیم نشده بود.
انجام ۶۰ دور مذاکره با اتحادیه اوراسیا
معاون ارتقاء کسب و کار‌های بین المللی سازمان توسعه تجارت ادامه داد:۳۰ درصد اشکالات موافقت نامه‌های تجارت آزاد با سایر کشورها نیز در جریان اجرا مشخص خواهد شد که مربوط به ناهماهنگی‌ها و تنظیم نبودن روابط دستگاه‌های داخلی با یکدیگر است.
وی تصریح کرد: ۶۰ دور مذاکره برای تجارت آزاد کالاهای مختلف انجام شده است به همین منظور برخی از لیست کالاهای بلافاصله بعد از اجرای توافق آزاد عملیاتی و برخی دیگر با فاصله انجام می شود و سعی شده که نگرانی های تولید کنندگان داخلی نیز در تجارت آزاد با اوراسیا دیده شود.
هماهنگی داخلی برای تجارت آزاد مهیا نشود ضربه می‌خوریم
قناد زاده گفت: گمرک استاندارد و دستگاه‌های اجرایی باید هماهنگی‌های لازم را با یکدیگر داشته باشند شرایط لازم برای اجرای تجارت آزاد با اوراسیا فراهم شود در غیر این صورت ما از دیگر کشورهای عضو عقب می‌افتیم.
معاون سازمان توسعه تجارت گفت: کشورهای عضو اتحادیه اروسیا سال‌ها تجربه این دست موافقت نامه ها را داشته اند و از طرفی آمادگی لازم برای اجرای را دارند برای همین منظور جلسات هماهنگی منظمی میان دستگاه های داخلی برگزار می شود تا به آمادگی لازم دست یابیم.
مقابله با اقدامات قیمت شکنی در تجارت آزاد
وی اظهار داشت: در توافق نامه‌ها فصلی برای اقدامات حفاظتی و ضد قیمت شکنی قرار داده می‌شود و همه کشورها حفاظت از تولید داخل برای آنها اهمیت دارد تا اگر واردت بی رویه صورت گیرد یا اینکه به تولید ملی ضربه وارد شود، مستندات لازم را به طرف مقابل ارائه و اقدامات محافظتی انجام می‌شود.
معاون سازمان توسعه تجارت ادامه داد: در این حتی امکان برداشتن تعرفه یا جلوگیری از صادرات یا هر اقدام محافظتی لازم بعد از بررسی در کمیته در اتحادیه اروسیا اجرایی می‌شود.
وی اظهار داشت: بر این اساس ۸۷ درصد تعرفه واردات کالاهای تجاری قابل معامله میان ایران و اتحادیه اوراسیا برداشته می‌شود و بقیه کالا بدون تغییرات تعرفه ای با شرایط قبلی معامله خواهد شد.
پیوستن به اوراسیا فرصت یا تهدید؟
پیوستن به اتحادیه اوراسیا می‌تواند فرصت‌های تجاری زیادی برای ایران ایجاد می‌کند و ابزاری موثر برای مقابه با تحریم ها است اما چالش‌های جدی برای تولید ملی نیز به همراه دارد که به طور قطع صفحه ترازوی فرصت ها سنگین تر است.
رقابت شدید با تولیدات خارجی، ضعف زیرساخت‌ها، کمبود سیاست‌های حمایتی، سنتی بودن بخش کشاورزی، تحریم‌های بین‌المللی و وابستگی به واردات می‌تواند تولید ملی ایران را تحت فشار قرار دهد به همین منظور برای بهره‌برداری کامل از مزایای این پیوستن، نیاز به اصلاحات ساختاری، حمایت از صنایع داخلی و بهبود وضعیت زیرساخت‌های تولیدی وجود دارد؛ در این صورت است که می‌توان از چالش‌ها عبور کرده و به خوبی از فرصت‌های این اتحادیه بهره‌برداری کرد.
گزارش از ابراهیم نژادرفیعی
منبع: تسنیم
