تبعات پسروی دریای خزر برحیات میانکاله
ساری- معضل پسروی دریای خزر در سواحل شهرستان‌های مازندران طبق اظهار نظر کارشناسان در دهه های اخیر، ۳۰ درصد وسعت تالاب میانکاله را کاهش داده که در صورت تداوم بی‌توجهی به این رخداد مهم به زیرساخت‌ها، فعالیت‌های دریایی، اقتصاد و صنعت گردشگری منطقه آسیب جدی در میان مدت وارد می‌شود.
خشکسالی و کم بارشی سالهای اخیر در مازندران تبعات و اثرات خود را بر بخش های مختلف این استان گذاشته که در تازه ترین رخداد این موضوع دامن گیر میانکاله، مهمترین تالاب کشور شده است.
پناهگاه حیات وحش میانکاله از ۲ اکوسیستم آبی با وسعت ۴۴ هزار هکتار و اکوسیستم خشکی با وسعت ۲۴ هزار هکتار، ۲.۸ درصد مساحت کل استان مازندران را به خود اختصاص داده است. با وجود قرار داشتن در حوزه استحفاظی سیاسی دو استان مازندران و گلستان، به صورت یکپارچه تحت مدیریت محیط زیست استان مازندران قرار دارد.
میانکاله در سال ۱۳۴۸ با تصویب شورایعالی شکاربانی و نظارت بر صید وقت، به عنوان منطقه حفاظت شده انتخاب و در سال ۱۳۵۳ به پناهگاه حیات وحش میانکاله ارتقاء یافت، همچنین به جهت برخورداری از معیارهای کنوانسیون رامسر در سال ۱۳۵۴ به همراه تالاب های همجوار به عنوان یکی از سایت های مهم کنوانسیون رامسر ثبت و متعاقب آن در سال ۱۳۵۵ به عنوان یکی از ذخیره گاه های زیستکره به کمیته برنامه انسان و کره مسکون یونسکو (MAB) معرفی شد.
این پناهگاه حیات وحش علاوه بر کریدور مهاجرت فصلی برای پرندگان، همه ساله به تنهایی بیش از نیم میلیون پرنده از انواع مرغابی، فلامینگو، پلیکان، پاخاکستری، قوی، انواع اردک، لک لک، درنای خاکستری، عقاب دریایی را در آبهای خود سکنی می دهد.
این تالاب که رویشگاه و زیستگاه تعداد بیشماری از گونه های در معرض خطر می باشد، در سال ۱۳۵۵ به عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست سپهر به کمیته برنامه «انسان و کره» یونسکو معرفی و انتخاب شد. تالاب میانکاله به عنوان محل زاد و ولد و پرورش ماهیان گونه های مختلفی چون کپور، انواع کفال، کلمه، سفید، ماش و کاراس، مورد توجه است. پستانداران این منطقه نیز شامل مارال، یوزپلنگ، گربه جنگلی، شغال، گراز، روباه، خرگوش، جوجه تیغی، انواع خفاش و جوندگان کوچک است.
اما طی سالهای اخیر کم بارشی در مازندران باعث گسترده شدن خشکسالی در برخی نقاط این استان شده است … این استان پس از ۲ سال ترسالی، بار دیگر در شرایط خشکسالی شدید قرار گرفته، به‌طوری که به‌گفته مسئولان و کارشناسان، سال آبی پشت‌سرگذاشته شده یکی از خشک‌ترین سالهای آبی مازندران در ۱۰ سال اخیر بوده است.
مهمترین دلیل بروز این وضعیت نیز کاهش بارندگی‌ها و پیرو آن کم‌شدن حجم آب رودهای مازندران است. به این موضوع باید افزایش دمای هوا در زمستان و بهار و ذوب‌شدن زودهنگام برف ارتفاعات به‌عنوان یکی از منابع تأمین آب استان را نیز اضافه کرد.
وضعیت آبی مازندران مساعد نیست. هرچند که نشانه‌های خشکسالی و تنش آبی در سراسر مازندران دیده می‌شود، اما مناطق شرقی این استان که تالاب میانکاله نیز در این منطقه وجود دارد بیشتر از سایر نقاط در معرض تنش آبی قرار دارند.
طبق گزارش مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی، بارش تجمعی کشور در سال زراعی ۱۴۰۱ – ۱۴۰۰ به ۱۸۰ میلی متر رسید که نسبت به سال زراعی گذشته ۲۳ درصد افزایش و نسبت به بلندمدت نرمال ۲۳.۹ کاهش داشت بارش تجمعی سال در تمام استان های کشور به استثنای استان هرمزگان کمتر از نرمال بود کمترین کاهش بارش نسبت به نرمال با ۸.۹ در چهارمحال و بختیاری و بیشترین کاهش بارش نیز با ۱.۶۱ در استان ایلام ثبت شده است.
در سال زراعی ۱۴۰۱ ۱۴۰۰ دمای متوسط کشور و تمام استان ها بیش از نرمال بود استان های ایلام، خوزستان بوشهر فارس، هرمزگان، کرمان سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی بیشترین انحراف مثبت دما نسبت به دمای میانگیی بلند مدت را تجربه کردند
با توجه به بی هنجاری منفی بارش و کم بارشی، حاکم شاخص خشکسالی برای بازه های مختلف زمانی بیانگر رخداد خشکسالی هواشناسی متوسط تا بسیار شدید در بیشتر اغلب استانهای کشور است و نیز شاخص خشکسالی که از ترکیب کمیت های دما و بارش محاسبه می. شود برای بازه های مختلف سه ماهه تا سالانه بیانگر رخداد خشکسالی متوسط تا بسیار شدید در اغلب استان های کشور است.
نمودار مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور نشان می دهد که تا پایان اسفندماه پارسال، ۶۹.۹ درصد از مجموع مساحت مازندران تحت تاثیر خشکسالی بسیار شدید، ۱۸.۷ درصد در معرض خشکسالی شدید، ۷.۷ درصد خشکسالی متوسط، ۲.۵ درصد در معرض خشکسالی خفیف و ۱.۲ درصد نیز در حد نرمال است.
همچنین طبق گزارش این مرکز، در سطح حوزه آبریز اصلی دریای مازندران ۴۳.۸ درصد از مجموع مساحت در معرض خشکسالی بسیار شدید، ۳۲.۷ درصد در خشکسالی شدید، ۱۳.۹ درصد خشکسالی متوسط، ۶.۴ درصد خشکسالی خفیف و ۲.۱ درصد نیز در محدوده نرمال قرار دارد.
کاهش ۱۵ هزار هکتاری سطح تالاب میانکاله
معاون محیط زیست اداره کل حفاظت از محیط زیست مازندران روز شنبه افزود: طی چند سال اخیر همراه با کم بارشی نزولات جوی در مازندران و پسروی آب دریای خزر، ۲ منبع مهم تزریق کننده آب به تالاب میانکاله با کمبود مواجه شده است.
روح الله اسماعیلی ادامه داد : به طوریکه در بررسی های اخیر ۳۰ درصد سطح تالاب میانکاله در پنج سال اخیر کاهش یافته است.
وی گفت: به طوریکه سطح تالاب میانکاله از ۴۵ هزار هکتار به ۳۰ هزار هکتار کاهش یافته است.
وی ادامه داد : مازندران طی سالهای اخیر روزهای کم بارشی را پشت سر گذاشته است اما شدت این کم بارشی در سال ۱۴۰۱ بود بطوریکه نبود بارندگی و نزولات جوی کافی و سیراب نبودن منابع آبهای سطحی و رودخانه ها باعث شد تا ورودی آب به تالاب میانکاله نداشته باشد و وضعیت تالاب بدین شکل شود.
اسماعیلی گفت: میزان بارندگی در مازندران در سال ۱۴۰۱ به نسبت ۲۰ سال اخیر ۷۰ درصد کاهش داشته است و این مسائل باعث شده تا وضعیت تالاب میانکاله را در وضعیت بحرانی قرار دهد.
پنج هزار حلقه چاه و ۳۸۰ مزرعه پرورش ماهی، عوامل انسانی دخیل در وضعیت تالاب
وی به دخیل بودن عوامل انسانی در بروز خشکسالی تالاب میانکاله اشاره و خاطرنشان کرد:وجود پنج هزار حلقه چاه با استخراج سالانه ۹۰ میلیون متر مکعب آب و نیز ۳۸۰ مزرع پرورش ماهی با ذخیره آب ۳۰ میلیون متر مکعبی در بالادست باعث شده تا منابع آبی تالاب در این بخش کم شود.
معاون محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت از محیط زیست مازندران از انجام اقداماتی برای کمک به احیای این تالاب در سطح ملی اشاره کرد و افزود :برای این منظور ستاد مدیریت تالاب های کشور در سازمان حفاظت از محیط زیست تشکل شد که کارگروه ذیل آن با حضور نهادهای ذیربط تشکیل می شود که برنامه ریزی ها با محوریت دفتر تالاب های کشور برگزار می شود.
وی اظهار داشت :مسائل تالاب میانکاله در سه دسته تقسیم بندی و راهکارها برای این منظور اندیشیده شده است تا بتوانیم این تالاب را به حالت قبلی آن بازگردانیم که البته این مساله منوط به وضعیت آب دریای خزر و پسروی آن است.
اسماعیلی گفت: یکی از مصوبات سفر ریاست جمهور به مازندران پمپاژ آب از دریای خزر و نکارود به این تالاب است که بدلیل بارندگی و نزولات جوی اندک در مازندران عملا انتقال از رودخانه نکارود وجود نداشته باشد.
وی ادامه داد :در خصوص پمپاژ آب از دریای خزر به این تالاب در غالب طرح مطالعاتی انجام شده که اجرای آن به اعتبار کلانی نیاز دارد که رای زنی ها برای تخصیص اعتبار از سوی مسوولان ارشد استان در حال انجام است.
وی همچنین لایروبی کانال های سه گانه در شرق تالاب را راهکار دیگر برای خلاصی از این وضعیت ذکر کرد و گفت :در حال حاضر لایروبی یک کانال در استان گلستان انجام شده است.
منبع: ایرنا
