خوانشی بر سفر نخست‌وزیر هند به روسیه؛ خیز نظم چندقطبی
روسیه می‌خواهد این پیام را به عموم برساند که دهلی‌نو دوست مسکو است زیرا که همه تحت بلیط غرب به رهبری آمریکا نیستند و جهان نامتقارن اما چندقطبی آغاز شده است.
نارندا مودی، نخست‌وزیر هند از روز دوشنبه سفر دو روزه خود به روسیه را آغاز کرد. این نخستین سفر او به مسکو از زمان آغاز جنگ اوکراین محسوب می‌شود.
روسیه از دوران جنگ سرد روابط قدرتمندانه‌ای با هند دارد، اما اهمیت دهلی‌نو به عنوان یک شریک تجاری برای مسکو از زمان آغاز جنگ اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ افزایش یافته است. هند در کنار چین، خریداران اصلی نفت روسیه، علی‌رغم تحریمهای ایالات متحده و متحدانش علیه مسکو بوده‌اند.
نارندرا مودی جزو طرف‌هایی بوده که از مقصر شناختن روسیه در جنگ اوکراین خودداری کرده و در همان حال بر ضرورت سازش و صلح در آن منطقه تأکید کرده است. بر همین اساس، وبگاه شبکه خبری بلومبرگ در تحلیلی نوشته سفر مودی به مسکو تلاش‌های غرب برای نشان دادن روسیه به عنوان کشوری مطرود را ناکام می‌کند.
این سفر از آن جهت که نخستین سفر مودی در آغاز سومین دور نخست‌وزیری او محسوب می‌شود حائز اهمیت است.
تلاش برای اختلاف‌افکنی
برخی از رسانه‌های غربی با نوعی دلهره به رابطه بین هند و روسیه نگاه کرده و از طرف دیگر گفته‌اند که روابط رو به رشد روسیه با چین می‌تواند در نهایت به کمرنگ شدن روابط مسکو با دهلی‌نو منجر شود.
برخی از تحلیلگران این موضع رسانه‌های غربی را در راستای تلاش آنها برای ایجاد اختلاف در رابطه رو به رشد روسیه و چین با کشورهای آسیایی و شکل‌گیری یک نظم منطقهٰ‌ای منهای آمریکا تفسیر می‌کنند.
«لانگ شینگ‌چون»، استاد دانشگاه مطالعات بین‌المللی سیچوان در مصاحبه‌ای با پایگاه دولتی گلوبال‌تایمز چین گفت که غرب بیشتر نگران عمیق‌تر شدن رابطه هند با روسیه است، زیرا چین افزایش رابطه بین دهلی‌نو و مسکو را تهدیدی علیه خود نمی‌بیند، در حالی که کشورهای غربی به شدت از این موضوع نگران هستند.
به گفته لانگ بر خلاف انتقادها و فشارهایی که چین از آمریکا و جهان غرب در خصوص حمایت از روسیه دریافت کرده دهلی‌نو با انتقادهای کمتری به دلیل عدم همراهی و تعامل با مسکو مواجه شده است.
این تحلیل با موضع کرملین همراستا است. چند روز پیش از این دیمیتری پسکوف سخنگوی کرملین گفت که کشورهای غربی به رابطه میان دهلی‌نو و مسکو حسادت می‌کنند و از نزدیک سفر مودی را دنبال می‌کنند.
طبق این تحلیل، دلیل این موضوع این است که کشورهای غربی در تلاش هستند هند را به سمت اردوگاه خودشان بکشانند و از این طریق به مقابله با نفوذ چین بپردازند اما هند از ژست‌های سیاسی و دیپلماتیک غرب استقبال نکرده و این مایه یأس غربی‌ها شده است.
علی‌رغم فشارها از سوی غرب مودی روسیه را به عنوان اولین مقصد سفر خارجی خود در دور سوم نخست‌وزیری‌اش انتخاب کرد. گفته می‌شود این اقدام نه تنها روابط هند با روسیه را تقویت می‌کند بلکه به این کشور برای تعامل با آمریکا و کشورهای غربی اهرم فشار اعطا می‌کند.
بلوک‌های جدید منطقه‌ای
به گفته تحلیلگران، نوع رابطه هند با روسیه و غرب انعکاسی از فضای پیچیده روابط بین‌المللی است که طی آن کشورها تلاش می‌کنند همزمان با ایجاد توازن در فضای سیاسی غیرقابل‌پیش‌بینی جهان به دنبال منافع ملی خودشان باشند.
در شرایط کنونی، افول نفوذ آمریکا در آسیا، رشد نفود «اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا (آسه‌آن)، رشد نهادهای چندجانبه منطقه‌ای، وابستگی متقابل تکنولوژیکی و اقتصادی در سراسر منطقه و بهبود روابط دوجانبه میان کشورهای سابقاً متخاصم از جمله اصلی‌ترین دلایل شکل‌گیری بلوک‌های جدید منطقه‌ای به شمار می‌روند.
اتحادهای جدیدی مانند شانگهای و بریکس در حال حاضر قطب‌های مهمی از قدرت هستند و بخش عظیمی از جمعیت و تولید کشورهای جهان را در برمی‌گیرند. شکل‌گیری این نهادها از یک نگاه نوعی اعتراض به نظم فعلی بین‌المللی به رهبری ایالات متحده در جهان امروز به شمار می‌رود.
در حال حاضر، کشور هایی که همکار سنتی آمریکا بودند اعتراض خود را با نزدیک شدن به چین و با ورود به شانگهای و اعلام امادگی برای پیوستن به بریکس نشان می‌دهند. تحلیلگران معتقدند این تحولات نشانه‌هایی از این است که در سطح جهانی، قاره‌ای و منطقه‌ای کشورها به ساختار سیاسی سابق تن نمی‌دهند زیرا منافعشان در آن ساختارها تامین نمی‌شود و یا احساس می‌کنند نوعی ساختار سلسله مراتبی توانمندی‌هایشان را نادیده گرفته است.
در چنین شرایطی هند همانند بسیاری از دیگر کشورها به مرور سیاست‌های خود را از ایالات متحده دور می‌کند. این در حالی است که واشنگتن مدت‌ها است به دنبال حمایت از هند به عنوان شریک برای ایجاد توازن در برابر چین است به ویژه از طریق طرح‌هایی مانند گفت‌وگوهای چهارجانبه امنیتی موسوم به کواد.
تحلیلگران سیاست خارجی، به روابط نزدیک فزاینده بین روسیه، چین و هند و نیز مشکلات آنها اشاره کرده‌اند و به ویژه تنش‌های ژئوپلیتیکی و اقتصادی ادامه‌دار بین چین و هند که احتمالاً به این زودی‌ها از بین نخواهد رفت را در نظر گرفته‌اند اما این بدان معنا نیست که به دلیل تنش‌های چین و هند، رابطه قوی‌تری میان پکن و واشنگتن تشکیل خواهد شد.
«سوبرانیام جایشنکار»، وزیر امور خارجه هند در کتاب خود با عنوان «راه هند: استراتژی‌هایی برای جهانی نامشخص» دلیل این مسئله را توضیح می‌دهد. او با بیان دیدگاهی که در هند رایج است، می‌گوید که مفهوم نظم جهانی‌شده و دنیایی شکست‌ناپذیر به رهبری ایالات متحده، صرفاً دوره‌ای گذرا از جهان تک قطبی به محوریت آمریکا بود و ایده «پایان تاریخ» ادعایی متکبرانه بر اساس تحلیل اروپامحور بود.
دلیل بازگشت تاریخ به عقیده جایشنکار ناسیونالیسم است که حاصل آن هندی است که می تواند با اعتماد به نفس و واقع بینی بیشتری به جهان نزدیک شود.
هند تا چه حد از آمریکا تأثیرپذیر است؟
بین ایالات متحده و هند هم در مورد مسائل ژئوپلیتیکی و هم در ارزش‌ها به طور کلی اختلاف نظر عمیقی وجود دارد، هرچه ایالات متحده بیشتر تلاش کند هند را با مواضع خود در این زمینه‌ها هماهنگ کند، این کشور را از خود را دورتر خواهد کرد.
ناگفته نماند که هند، یکی از بزرگترین اقتصادهای جهان است که دارای ارتش و نیروی دریایی قدرتمندی است و اکنون تخمین زده می‌شود پرجمعیت‌ترین کشور جهان باشد، این کشور نمی‌خواهد در مقابل ایالات متحده، نقش درجه دومی را بر عهده بگیرد یا برای پذیرش مواضع غرب در مورد گرم شدن کره زمین، تجارت، اوکراین، تحریم روسیه، یا موارد دیگر تحت فشار باشد.
هند، مانند بسیاری از کشورها، چارچوب دولت بایدن برای تقسیم جهان به بلوک‌های رقیب دموکراسی‌ها و خودکامگی‌ها را نمی‌پذیرد.
در همین راستا، روزنامه واشنگتن‌پست نوشته با سفر «ویکتور اوربان»، نخست‌وزیر مجارستان به چین و حضور نارندا مودی در چین نظم چندقطبی مدنظر کشورهای تحول‌خواه در حال شکل‌گیری است. این روزنامه نوشته سفر نخست‌وزیر هند به مسکو نشان‌دهنده استقلال این کشور در شرایطی است که دولت بایدن تلاش‌های چشمگیری برای آوردن هند به اردوگاه غرب به کار گرفته است.
ناندان یونیکریشان، مدیر برنامه اوراسیا در بنیاد تحقیقاتی آبزور که یک اندیشکده در دهلی‌نو است به واشنگتن گفت: «پوتین می‌خواهد این پیام را به عموم برساند که هند دوست روسیه است و همه حرف‌ها درباره منزوی کردن روسیه حرف‌های تو خالی است زیرا که همه تحت بلیط غرب به رهبری آمریکا نیستند و جهان نامتقارن اما چندقطبی آغاز شده است».
منبع: تسنیم
