رفع نقاب از بحران خشکسالی ایران؛ دست پنهان آنتی سیکلون رونمایی شد
موقعیت نیمه گرمسیری یا جنب حاره معمولاً بین عرض‌های جغرافیایی ۲۳.۵ درجه و ۳۵ درجه در شمال و جنوب استوا یافت می‌شود. ایران بین عرض جغرافیایی ۲۵ تا ۴۰ درجه شمالی قرار گرفته است که بخش عمده‌ای از ایران در موقعیت جنب حاره‌ای واقع شده‌است. در این عرض جغرافیایی آنتی سیکلون پرفشار حاکم است؛ پرفشار حاکم بر ایران با پرسینگ، مانع ورود سامانه‌های بارشی دیگر به کشور شده و به افزایش نزولات جوی در کشورهای همسایه کمک می‌کند.
در هواشناسی، اصطلاحات «سیستم پر فشار یا آنتی سیکلون» و «سیستم کم فشاریا سیکلون» به شرایط جوی اطلاق می‌شود که با تفاوت در فشار هوا مشخص می‌شود. این سیستم‌ها نقش به سزایی در تعیین الگوهای آب و هوا دارند و می‌توانند به طرق مختلف بر وقوع و شدت بارش تأثیر بگذارند. یک سیستم فشار بالا که به‌عنوان آنتی سیکلون نیز شناخته می‌شود، با ناحیه‌ای با فشار جوی نسبتاً بالاتر مشخص می‌شود. در چنین سیستم‌هایی، هوا تمایل دارد به‌سمت بیرون جریان یابد و به‌سمت سطح پایین بیاید. سیستم‌های فشار بالا معمولاً با شرایط آب و هوایی صاف و پایدار همراه هستند و می‌توانند تشکیل ابرها و بارش را محدود کنند. هوای نزولی، بالا آمدن عمودی را سرکوب می‌کند، از تشکیل ابرها جلوگیری می‌کند و شرایط لازم برای بارش را مختل می‌کند که در این صورت گفته‌می‌شود سیستم پرفشار با پرسینگ، مانع صعود ابرها شده و نزولات جوی کاسته می‌شود.
از سوی دیگر، یک سیستم کم فشار که به‌عنوان سیکلون نیز شناخته می‌شود، با ناحیه‌ای با فشار جوی نسبتاً پایین مشخص می‌شود. در این سیستم‌ها، هوا به‌سمت داخل جریان دارد و به‌سمت بالا می‌رود. سیستم‌های کم فشار اغلب منجر به شرایط جوی ناپایدارتر می‌شوند که منجر به صعود هوای مرطوب و تشکیل ابرها می‌شود. با بالا آمدن هوا سرد و متراکم می‌شود و منجر به تشکیل بارش می‌شود. در نتیجه، سیستم‌های کم فشار اغلب با گسترش ابرها، بارندگی و سایر اشکال بارش همراه هستند.
توجه به این نکته مهم است که هر دو سیستم فشار بالا و کم فشار اجزای ضروری گردش اتمسفر هستند و مسئول هدایت الگوهای آب و هوا هستند. با این حال، تمایز کلیدی در تأثیر آنها بر احتمال بارش نهفته‌است، با سیستم‌های فشار بالا که شرایط پایدارتر و خشک‌تری را ترجیح می‌دهند، در حالی که سیستم‌های فشار پایین معمولاً شرایط ناپایدار و مرطوب‌تری را ایجاد می‌کنند.
سامانه جنب حاره‌ای پرفشار بر فراز ایران که به نام مرتفع ایرانی نیز شناخته می‌شود و نقش به سزایی در شکل دادن به شرایط آب و هوایی منطقه دارد. ویژگی سامانه یک منطقه پرفشار است که بر فراز عرض‌های جغرافیایی نیمه گرمسیری ایران قرار دارد. یکی از تأثیرات اصلی ایران اوج کنترلی است که بر الگوهای بارندگی اعمال می‌کند. سیستم پرفشار به‌طور کلی تشکیل ابر را سرکوب می‌کند و مانع از توسعه بارش می‌شود. در نتیجه، مناطق تحت نفوذ ایران‌زمین، به‌ویژه در ماه‌های تابستان، شرایط کمابیش خشک و خشکی را تجربه می‌کنند.
ایران مرتفع همچنین نقش مهمی در جلوگیری از ورود دیگر سامانه‌های آب و هوایی حامل بارندگی دارد. سیستم فشار بالا به‌عنوان یک مانع عمل می‌کند و مانع از نفوذ سیستم‌های فشار پایین از مناطق اطراف می‌شود. این سیستم‌های کم فشار معمولاً بارندگی و طوفان را به‌همراه دارند. حضور ایران مرتفع به‌طور مؤثر به‌عنوان یک مکانیسم مسدودکننده عمل می‌کند و حرکت به‌سمت شمال این گونه سیستم‌های آب و هوایی را مختل می‌کند و از تعامل آنها با منطقه جلوگیری می‌کند. این ترکیب شرایط خشک و جلوگیری از ورود دیگر سامانه‌های آب و هوایی به خشکی کلی ایران و بخش‌هایی از کشورهای همسایه کمک می‌کند. این امر منجر به کاهش بارندگی و دسترسی محدود به رطوبت می‌شود که پیامدهایی برای کشاورزی، منابع آبی و اکوسیستم کلی منطقه دارد.
با این حال، توجه به این نکته ضروری است که نفوذ ایران بالا ساکن نیست و می‌تواند به‌صورت فصلی و سالانه تغییر کند. ممکن است دوره‌هایی وجود داشته‌باشد که سیستم پرفشار ضعیف شود یا موقعیت خود را تغییر دهد و به الگوهای آب و هوایی دیگر مانند سیستم‌های کم فشار از مناطق اطراف یا منطقه همگرایی بین گرمسیری اجازه دهد تا بر آب و هوا تأثیر بگذارند و بارندگی را به ایران بیاورد. چنین تغییراتی می‌تواند منجر به تفاوت بین سالانه و فصلی در توزیع بارندگی در سراسر کشور شود.
سامانه نیمه گرمسیری پرفشار بر فراز ایران نقش مهمی در شکل گیری اقلیم و الگوهای آب و هوایی کشور ایفا می‌کند. این سیستم با یک منطقه با فشار بالا پایدار مشخص می‌شود که در عرض‌های جغرافیایی نیمه گرمسیری شکل می‌گیرد و در نتیجه شرایط جوی منحصر به فردی ایجاد می‌کند. درک نقش این سیستم برای درک دینامیک الگوهای بارندگی و جلوگیری از سایر سیستم‌های جوی فشاری در ایران ضروری است. هدف این مقاله بررسی اهمیت سیستم نیمه گرمسیری پرفشار در ایران و اثرات آن بر بارندگی و جلوگیری از سایر سیستم‌های پرس است.
سیستم نیمه گرمسیری پرفشار بر فراز ایران
سیستم نیمه گرمسیری پرفشار بر روی ایران عمدتاً تحت‌تأثیر خط الراس نیمه گرمسیری یک منطقه پرفشار نیمه دائمی است که در عرض‌های جغرافیایی نیمه گرمسیری گسترش می‌یابد. این برجستگی توسط توده‌های هوای فرورفته از گردش سلولی هادلی تشکیل‌می‌شود که منجر به یک سیستم فشار بالا پایدار می‌شود. در سراسر ایران این سامانه به‌دلیل موقعیت جغرافیایی کشور که در بین عرض‌های جغرافیایی نیمه گرمسیری قرار دارد، برجسته است.
تأثیر بر بارندگی
سیستم نیمه گرمسیری پرفشار بر روی ایران به‌طور قابل توجهی بر الگوهای بارندگی کشور تأثیر می‌گذارد. شرایط جوی پایدار مرتبط با این سامانه منجر به کاهش بارندگی و تشکیل مناطق خشک و نیمه خشک در داخل ایران می‌شود. توده‌های هوای غرق شده تشکیل ابرها را سرکوب می‌کنند و از صعود عمودی هوای مرطوب جلوگیری می‌کنند و در نتیجه احتمال بارندگی را کاهش می‌دهند. افزون بر این سیستم نیمه گرمسیری پرفشار بادهای غالب را از منطقه دور می‌کند و از هجوم توده‌های هوای مملو از رطوبت از مناطق مجاور جلوگیری می‌کند. در نتیجه میزان رطوبت لازم برای بارندگی محدود می‌شود که منجر به کاهش سطح بارندگی می‌شود. این مکانیسم توضیح می‌دهد که چرا بخش‌های خاصی از ایران مانند فلات مرکزی و مناطق جنوب شرقی بارندگی محدودی را در طول سال تجربه می‌کنند.
جلوگیری از بارش دیگر سامانه‌ها با پرسینگ پرفشار جنب حاره
سامانه نیمه گرمسیری پرفشار ایران علاوه بر تأثیر بر بارندگی، نقش مهمی در جلوگیری از ورود دیگر سامانه‌های آب و هوایی فشارزا دارد. منطقه پرفشار پایدار به‌عنوان مانعی از پیشرفت سیستم‌های کم فشار و اختلالات آب و هوایی مرتبط به منطقه جلوگیری می‌کند. در طول ماه‌های تابستان که خط الراس نیمه گرمسیری تشدید می‌شود، به‌عنوان یک مانع مهیب عمل می‌کند که از نفوذ سیستم‌های آب و هوایی از مناطق اطراف جلوگیری می‌کند. این امر از وقوع طوفان‌های شدید باران و طوفان‌هایی که در مناطق هم‌جوار شایع هستند جلوگیری می‌کند. در نتیجه ایران از نفوذ این سیستم‌های فشاری که می‌تواند اثرات نامطلوبی بر زیرساخت‌ها و کشاورزی کشور داشته‌باشد مصون می‌ماند.
سخن آخر
سامانه نیمه گرمسیری پرفشار بر فراز ایران نقشی حیاتی در شکل‌دهی اقلیم و الگوهای آب و هوایی کشور دارد. تأثیر آن بر الگوهای بارندگی و جلوگیری از سایر سامانه‌های فشاری عوامل مهمی در شناخت شرایط منحصربه‌فرد هواشناسی ایران است. شرایط جوی پایدار مرتبط با این سیستم به مناطق خشک و نیمه خشک درون کشور کمک می‌کند و در همان سان آن را از نفوذ اختلالات جوی مناطق اطراف محافظت می‌کند. هواشناسان و اقلیم شناسان با درک نقش سیستم نیمه گرمسیری پرفشار می‌توانند الگوهای آب و هوای ایران را بهتر پیش بینی و درک کنند. این دانش برای بخش‌های مختلف از جمله مدیریت منابع آب کشاورزی و آمادگی در برابر بلایا ضروری است. از آنجایی که ایران همچنان با چالش‌های مرتبط با کمبود آب و رویدادهای شدید آب و هوایی مواجه است، درک جامع از سیستم نیمه گرمسیری فشار بالا به‌طور فزاینده‌ای ارزشمند خواهد شد. بنابراین باید اذعان کرد که تمام سامانه‌های حاکم بر ایران با یک مانع جدی مواجه هستند که می‌تواند در تغییرات جوی نقش مستقیم را ایفا کند.
منبع: فارس
